Fibromyalgie is een chronische aandoening die gepaard gaat met chronische pijn. Daarnaast komen klachten voor als vermoeidheid, slaapproblemen, migraine, depressieve klachten, concentratieproblemen en een spastische dikke darm. Naar schatting een op de twintig vrouwen heeft er last van. Bij vrouwen komt het achtmaal vaker voor dan bij mannen.
Stoornis in de werking van de mitochondriën
Fibromyalgie is pas sinds 2010 erkend als ziekte. Het ziektebeeld is nogal variabel en daardoor is onderzoek naar de oorzaak moeilijk. Tot nu toe is er geen eensluidende oorzaak aangetoond. Wel is pas recentelijk ontdekt dat er bij fibromyalgie sprake is van een stoornis in de werking van de mitochondriën (Favero 2019). Mitochondriën zitten binnenin elke lichaamscel en zorgen voor de energievoorziening in de cel. Vooral in de spiercellen zitten veel mitochondriën. Een tekort aan mitofusin2 (Mfn2), een eiwit in de mitochondriën, leidt tot een stoornis in de verwerking van glucose voor het opwekken van energie, waardoor er vrije radicalen vrijkomen, wat weer leidt tot zuurstofschade (oxydatieve stress). Dit verklaart zowel de pijn als de vermoeidheid en het gebrek aan energie bij mensen met fibromyalgie.
Lage melatoninespiegels
Waarschijnlijk speelt een tekort aan melatonine een rol bij fibromyalgie. Bij mensen met fibromyalgie is de nachtelijke melatoninespiegel namelijk ongeveer de helft lager dan bij mensen zonder fibromyalgie. Daarom is bij proefdieren met fibromyalgie onderzocht in hoeverre melatonine de stoornis in de energiestofwisseling in de mitochondriën kan verbeteren (Favero 2019). In dit onderzoek werd het effect van melatonine onderzocht op spontane bewegingen, spieractiviteit en uithoudingsvermogen en werden spierbiopten onder de microscoop bekeken. Ook werden in het bloed en in spierweefsel het gehalte aan onder meer mitofusin2 en stoffen die vrijkomen bij zuurstofschade, gemeten. Na analyse van de onderzoeksgegevens bleek dat de met melatonine behandelde proefdieren het bij alle onderdelen van het onderzoek beter deden dan de controlegroep. In een overzichtsartikel over fibromyalgie (González-Flores 2023) wordt dan ook geadviseerd om melatonine toe te voegen aan het behandelschema.
Dubbelblind onderzoek met melatonine
Het gunstige effect van melatonine werd kortgeleden ook al gevonden bij een dubbelblind onderzoek met melatonine bij 33 vrouwen die leden aan fibromyalgie (Castaño 2018). Daarbij werd gedurende tien dagen melatonine en tien dagen een halfuur voor het naar bed gaan een placebo gegeven. Dit werd viermaal herhaald, telkens met een hogere dosis melatonine (3, 6, 9, 12 en 15 mg). Op dag 10 van elke periode vulden de vrouwen vragenlijsten in met vragen over lichamelijke klachten, pijn, slaap, vermoeidheid, angst en stemming. Ook beantwoordden ze vragen over lichamelijke activiteiten en de stijfheid en pijn die ze daarbij ervoeren.
Pijnklachten namen reeds af bij 3 mg melatonine; bij hogere doseringen werd geen duidelijke verdere verbetering waargenomen. Klachten over slaap en vermoeidheid namen ook reeds bij 3 mg melatonine af; de verbetering nam verder toe bij hogere doseringen. Een verbetering van de meeste andere klachten trad meestal pas op bij een hogere dosering dan 3 mg.
De afname van de vermoeidheid en de verbetering van het energieniveau kunnen zowel een gevolg zijn van de verbetering van de slaap als van verbetering van de energiestofwisseling in de mitochondriën in de spiercellen. Daarnaast verhoogt melatonine de cortisolspiegels overdag, wat eveneens kan bijdragen aan een hoger energieniveau overdag.
Er is nu voldoende reden om aan te nemen dat melatonine een gunstig effect kan hebben bij mensen met fibromyalgie. Het advies is om vooraf eerst te meten of er sprake is van lage melatoninespiegels. In dat geval mag de dosis melatonine namelijk niet te hoog te zijn, omdat mensen met lage melatoninespiegels vaker problemen lijken te hebben met de afbraak van melatonine. Het gevolg hiervan is dat de melatoninespiegel ook overdag hoger wordt. Dit heeft als gevolg dat het succes in het begin van de behandeling verdwijnt en de slaapproblemen juist groter worden.
Bronnen:
Favero G, Bonomini F, Franco C, Rezzani R. Mitochondrial Dysfunction in Skeletal Muscle of a Fibromyalgia Model: The Potential Benefits of Melatonin. Int J Mol Sci. 2019 Feb 11;20(3).
González-Flores D, López-Pingarrón L, Castaño MY, Gómez MÁ, Rodríguez AB, García JJ, Garrido M. Melatonin as a Coadjuvant in the Treatment of Patients with Fibromyalgia. Biomedicines. 2023 Jul 12;11(7):1964.
Castaño MY, Garrido M, Rodríguez AB, Gómez MÁ. Melatonin Improves Mood Status and Quality of Life and Decreases Cortisol Levels in Fibromyalgia. Biol Res Nurs. 2019 Jan;21(1):22-29.
