Melatonine staat erg in de belangstelling bij onderzoekers naar nieuwe wegen bij de behandeling van borstkanker. De afgelopen tien jaar verschenen meer dan 300 wetenschappelijke publicaties over de rol van melatoninetekort bij het ontstaan van borstkanker en het gebruik van melatonine bij de behandeling van borstkanker. In een recente publicatie (Gurunathan en coll. maart 2021) wordt een duidelijk overzicht gegeven van de huidige kennis over de rol van melatoninetekort bij het ontstaan van borstkanker en verschillende andere vormen van kanker en de rol van melatonine bij de behandeling ervan.
Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Behalve erfelijke factoren spelen lage melatoninespiegels een rol bij het ontstaan ervan.
Alle organen in het lichaam zijn opgebouwd uit weefselcellen. Deze cellen hebben geen onbeperkte levensduur; ze vertonen op den duur slijtage. Ze moeten dan vervangen worden door nieuwe weefselcellen van hetzelfde type. Dit gebeurt door deling van een bestaande cel in twee nieuwe cellen. Hierbij krijgt een van de nieuwe cellen een kopie van de chromosomen van de andere cel. Tijdens dit kopiëren kan er een foutje in het DNA van een van de chromosomen ontstaan. Door zo’n foutje kan die cel veranderen in een kankercel.
Melatonine is niet alleen van belang voor het slaap-waakritme, maar blijkt ook bescherming te bieden tegen het ontstaan van kanker. Melatonine beschermt namelijk tegen het ontstaan van dit type kankercellen doordat het ’s nachts zorgt voor reparatie van overdag eventueel ontstane DNA-foutjes. Daarnaast remt melatonine de groei van reeds ontstane kankercellen. Bij vrouwen met borstkanker is in verscheidene onderzoeken vastgesteld dat zij lagere melatoninespiegels hebben dan gezonde leeftijdgenoten. Dit geldt overigens ook voor mensen met andere vormen van kanker.
Melatonine blijkt bovendien op twee andere manieren bij de bescherming van het lichaam tegen kanker betrokken te zijn. Melatonine beschermt tegen schadelijke invloeden van toxische stoffen en straling vanuit de omgeving die de overgang van gezonde weefselcellen in de richting van kankercellen bevorderen. Dit komt door de antioxidanteigenschappen van melatonine. Daarnaast remt melatonine het ontstaan van kankercellen ende groei van eenmaal ontstane kankercellen. Melatonine versterkt het bovendien de werking van een behandeling (zowel medicijnen als bestraling) tegen kanker. Er is steeds meer bewijs voor de kankerremmende werking van melatonine bij borst- en andere vormen van kanker. Inmiddels zijn hierover meer dan 2000 wetenschappelijke publicaties verschenen.
Bij kankerpatiënten is in verschillende onderzoeken vastgesteld dat zij lagere melatoninespiegels hebben dan gezonde leeftijdgenoten. Kortgeleden is ontdekt dat het enzym dat de aanmaak van melatonine aanstuurt (ASMT-enzym) bij vrouwen met borstkanker minder actief is dan bij vrouwen zonder borstkanker (Tran en coll. februari 2021). Zij analyseerden de activiteit van het ASMT-gen bij 7244 vrouwen met borstkanker en vergeleken de uitslag met de kans op succesvolle behandeling. Daarbij bleek dat de kans op terugkeer van de tumor en het ontstaan van uitzaaiingen groter was naarmate de activiteit van het ASMT lager was. Met andere woorden: hoe lager de melatonineproductie, hoe slechter de prognose. De conclusie is dan ook dat melatoninetekort betrokken is bij het ontstaan van borstkanker en dat melatonine een waardevolle toevoeging kan zijn aan de behandeling van borstkanker.
Melatonine toevoegen aan de reguliere behandeling
Bestraling en chemotherapie zijn weliswaar in veel gevallen erg effectief, maar het gebruik ervan gaat vaak gepaard met (ernstige) bijwerkingen. Melatonine blijkt de werking van beide behandelingen zodanig te versterken dat bestraling of chemo lager gedoseerd of korter toegepast kunnen worden en daardoor ook minder bijwerkingen veroorzaken. De combinatiebehandeling met melatonine leidt bovendien tot een grotere kans op genezing en tot een betere kwaliteit van leven. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de combinatietherapie met melatonine leidt tot een afname van pijn bij vrouwen met borstkanker.
Melatonine kan het effect van een behandeling van borstkanker met bestraling vergroten en bijwerkingen verminderen. Dit blijkt uit een analyse van een groot aantal publicaties over onderzoek over de behandeling van borstkanker. Door voor de bestraling met de behandeling met melatonine te beginnen, wordt de groei van kankercellen geremd en worden ze gevoeliger gemaakt voor de bestraling. Doorgaan met melatonine tijdens de bestraling vermindert tevens de ernst van de bijwerkingen van de bestraling.
Over het resultaat van dubbelblind onderzoek met melatonine bij mensen met kanker is tot nu toe weinig onderzoek gepubliceerd. De resultaten die er wel zijn, zijn echter zeer bemoedigend. Helaas gaat het meestal om kleine patiëntengroepen. Door onderzoeksresultaten bij elkaar op te tellen (zogeheten meta-analyse), zijn nu wel duidelijke conclusies te trekken. In de meta-analyse van Wang en collega’s (2018) zijn gegevens verwerkt van twintig publicaties over dubbelblind onderzoek met in totaal 3552 patiënten met verschillende vormen van kanker. Van hen kregen er, behalve de gebruikelijke behandeling, 1771 melatonine; 1781 kregen een placebo. Volledige of partiële genezing trad op bij tweemaal zoveel patiënten die met melatonine waren behandeld dan bij patiënten die een placebo kregen (16 tegen 7%). Ook de vijfjaarsoverleving was in de met melatonine behandelde groep tweemaal zo groot (28 tegen 14%). Bijwerkingen van de cytostatica en de bestraling kwamen twee- tot viermaal minder vaak voor. Met name moeheid en algehele lichaamszwakte (asthenie) kwamen in de met melatonine behandelde groepen ruim tweemaal minder vaak voor (19 tegen 43,5%). De auteurs van de meta-analyse trekken de conclusie dat toevoegen van melatonine aan de gebruikelijke kankerbehandeling het resultaat van de behandeling effectief kan verbeteren.
Welke dosis wordt geadviseerd?
In veel studies naar het effect van melatonine op borstkanker werd melatonine in een hoge dosis gegeven (20 mg ’s avonds). Voor mensen die melatonine normaal snel kunnen afbreken is dat geen probleem. Deze dosis is de volgende morgen weer afgebroken. Bij mensen die melatonine traag afbreken vormt deze hoge dosis wel een probleem, omdat bij hen een deel van de ingenomen dosis de volgende morgen nog aanwezig is. Het risico bestaat dan op melatoninestapeling en verstoring van het slaap-waakritme. Mensen die slecht tegen koffie kunnen en zeker ’s avonds geen koffie meer kunnen drinken, lopen een groot risico op melatoninestapeling bij deze zeer hoge dosis. Bij hen kan bij een dosis van 1 mg al stapeling optreden. Daarom is het belangrijk om 2 weken na aanvang van gebruik van een hoge dosis melatonine een melatoninespiegel overdag te meten, om te zien of de ingenomen dosis wel of niet te hoog is. Deze meting kan via deze website worden aangevraagd.
Meten van de melatoninespiegel
Bij vrouwen met borstkanker is in meerdere onderzoeken vastgesteld dat zij lagere melatoninespiegels hebben dan gezonde leeftijdgenoten. Bij hen is het zinvol een melatoninespiegel te meten en in geval van een tekort melatonine toe te voegen aan de behandeling.
De hoogte van de melatoninespiegel is voor een deel genetisch bepaald. Dat geldt ook voor borstkanker. Daarom is het zinvol dat vrouwen bij wie borstkanker vaker in de familie voorkomt hun melatoninespiegel laten meten. Waarschijnlijk verkleint preventief gebruik van een lage dosis melatonine het risico op het krijgen van borstkanker.
Of er sprake is van een normale of juist een te lage melatoninespiegel kan worden vastgesteld door de melatoninespiegel in een ’s nachts afgenomen speekselmonster te laten meten. Deze zelftest kun je via deze website bestellen. Je krijgt dan van ons de uitslag met een advies dat op die uitslag is gebaseerd.
Bronnen
Gurunathan S, Qasim M, Kang MH, Kim JH. Role and Therapeutic Potential of Melatonin in Various Type of Cancers. Onco Targets Ther. 2021 Mar 18;14:2019-2052. doi: 10.2147/OTT.S298512. PMID: 33776451; PMCID: PMC7987311.
Tran QH, Than VT, Luu PL, Clarke D, Lam HN, Nguyen TT, Nguyen DT, Duy PQ, Phung D, Nguyen MN. A novel signature predicts recurrence risk and therapeutic response in breast cancer patients. Int J Cancer. 2021 Jun 1;148(11):2848-2856. doi: 10.1002/ijc.33512. Epub 2021 Feb 21. PMID: 33586202.
Amin N, Shafabakhsh R, Reiter RJ, Asemi Z. Melatonin is an appropriate candidate for breast cancer treatment: Based on known molecular mechanisms. J Cell Biochem. 2019 Apr 30. doi: 10.1002/jcb.28832
Palmer ACS, Souza A, Dos Santos VS, Cavalheiro JAC, Schuh F, Zucatto AE, Biazus JV, Torres ILDS, Fregni F, Caumo W. The Effects of Melatonin on the Descending Pain Inhibitory System and Neural Plasticity Markers in Breast Cancer Patients Receiving Chemotherapy: Randomized, Double-Blinded, Placebo-Controlled Trial. Front Pharmacol. 2019 Nov 22;10:1382. doi: 10.3389/fphar.2019.01382. eCollection 2019
Zhu H, Chen Y, Bai LC, Cao XR, Xu R. Different. Effects of Melatonin on X-Rays-Irradiated Cancer Cells in a Dose-Dependent Manner. Dose Response. 2019 Sep 23;17(3):1559325819877271. doi: 10.1177/1559325819877271. eCollection 2019 Jul-Sep.
Najafi M, Salehi E, Farhood B, Nashtaei MS, Hashemi Goradel N, Khanlarkhani N, Namjoo Z, Mortezaee K. Adjuvant chemotherapy with melatonin for targeting human cancers: A review. J Cell Physiol. 2019 Mar;234(3):2356-2372. doi: 10.1002/jcp.27259. Epub 2018 Sep 7.
Griffin F & Marignol L. Therapeutic potential of melatonin for breast cancer radiation therapy patients. Int J Radiat Biol. 2018 Mar 14:1-6. doi: 10.1080/09553002.2018.1446227.
Bondy SC & Campbell A. Mechanisms Underlying Tumor Suppressive Properties of Melatonin. Int J Mol Sci. 2018 Jul 27;19(8). pii: E2205. doi: 10.3390/ijms19082205.
Griffin F & Marignol L. Therapeutic potential of melatonin for breast cancer radiation therapy patients. Int J Radiat Biol. 2018 Mar 14:1-6. doi: 10.1080/09553002.2018.1446227.
Wang Y, Wang P, Zheng X, Du X. Therapeutic strategies of melatonin in cancer patients: a systematic review and meta-analysis. Onco Targets Ther. 2018 Nov 8;11:7895-7908. doi: 10.2147/OTT.S174100. eCollection 2018.
