Bij avondmensen gaat het denk-, leer- en waarnemingsvermogen sneller achteruit dan bij ochtendmensen. Dit is de conclusie van een nieuw onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Volgens de onderzoekers kun je dit wel deels beïnvloeden door onder meer gezond te eten. Maar je slaapritme tegenwerken kan volgens deze onderzoekers niet.
De eerste conclusie, namelijk dat avondmensen een hoger risico lopen op cognitieve achteruitgang, kan best eens kloppen. Maar de tweede conclusie, namelijk dat je daar niets tegen kan doen, klopt niet.
Bij het onderzoek van Anna Wenzler werden maar liefst bijna 24 duizend mensen gedurende 10 jaar gevolgd. Daarbij werd onder meer gekeken naar hun slaapritme en leefstijl en werden er cognitieve tests afgenomen. Helaas werden er geen melatoninespiegels gemeten. Een uitgelezen kans op het vinden van de oorzaak van de snellere achteruitgang bij avondmensen werd hiermee gemist.
Avondmensen voelen zich pas later op de dag energiek, waardoor het voor hen moeilijker is om in slaap te vallen. Avondmensen slapen doorgaans slechter waardoor ze ‘s morgens moelijker op gang komen. Hun leefstijl is vaak minder gezond: ze roken vaker, gebruiken meer alcohol, bewegen minder en hebben vaker overgewicht. Ziekten als diabetes type 2, kanker en dementie komen bij hen vaker voor.
Uit het onderzoek van Anna Wenzler bleek dat avondmensen na tien jaar slechter scoorden bij cognitieve tests dan ochtendmensen. Opvallend was dat dit verschil vooral werd vastgesteld bij hogeropgeleide mensen. Volgens de onderzoekers heeft dit waarschijnlijk te maken met hun slaapritme. Hogeropgeleide mensen moeten vaker vroeg naar hun werk, waardoor ze vaker een te korte nachtrust hebben. Dit heeft te maken met de instelling van hun biologische klok. Bij avondmensen begint de aanmaak van het slaaphormoon melatonine op een te laat tijdstip in de avond. Daarbij wil de biologische klok ook dat de aanmaak van melatonine ’s morgens nog langer doorgaat. Maar als je wekker ’s morgens vroeg afgaat stopt de aanmaak van melatonine zodra je uit bed stapt. De totale hoeveelheid melatonine die je die nacht aanmaakt is dan een stuk lager dan bij een normale slaapduur. Dit kan met name bij mensen die toch al een lage melatoninespiegel hebben tot gezondheidsschade leiden, zoals een verhoogd risico op kanker, dementie, hart- en vaatproblemen, diabetes en parkinson.
Volgens onderzoeker Ana Wenzler kun je weinig doen aan je biologische klok. “Je kunt wel proberen om vroeger te gaan slapen, maar als je lijf nog geen melatonine aanmaakt gaat dat niet lukken.” Dat laatste is juist, maar je kunt je biologische klok wel degelijk resetten naar een vroeger tijdstip van de avond, door inname van een lage dosis melatonine. Hierbij is het van belang om vooraf vast te stellen op welk tijdstip van de avond de eigen melatonineproductie begint, de zogeheten DLMO (dim light melatonin onset). Met deze meting kan bovendien ook worden vastgesteld of je een normale hoeveelheid melatonine aanmaakt, of dat je melatoninespiegel te laag is.
Bronnen:
NU.NL 28-5-2025 Avondmens cognitief sneller achteruit dan vroege vogel: ‘Houd rekening met ze’.
Wenzler AN, Liefbroer AC, Voshaar RCO, Smidt N. Chronotype as a potential risk factor for cognitive decline: The mediating role of sleep quality and health behaviours in a 10-year follow-up study. J Prev Alzheimers Dis. 2025 Apr 11:100168.
Braam W, Spruyt K. Reference intervals for 6-sulfatoxymelatonin in urine: A meta-analysis. Sleep Med Rev. 2022 Jun;63:101614.
