Auteur: Joyce Koster

De gunstige invloed van goede voeding op onze gezondheid, met name op hart en bloedvaten, is alom bekend. In hoeverre melatonine in voeding daaraan bijdraagt, is de vraag. Artsen van het Hatter Instituut voor Cardiovasculair Onderzoek in Kaapstad zochten in de wetenschappelijke literatuur naar een antwoord op deze vraag.

Het is bekend dat melatonine een gunstige invloed heeft op bloeddruk en cholesterolspiegels. Daarom werd specifiek gezocht naar publicaties over de invloed van voedingsmiddelen waarvan bekend is dat ze relatief veel melatonine bevatten, zoals tomaten, walnoten, aardbeien, rijst en kip.

Bij onderzoek met proefdieren, die dagelijks melatoninerijke voeding kregen, steeg de melatoninespiegel in het bloed en werd vaak een gunstig effect op hart- en vaatziekten gevonden. De hoeveelheid melatonine in ‘melatoninerijke voedingsmiddelen’ is echter dermate laag dat er dagelijks grote hoeveelheden van geconsumeerd moeten worden. Zo bevatten bijvoorbeeld tomaten, het voedingsmiddel met de meeste melatonine, tot 114 nanogram (0,0000114 milligram) melatonine per gram tomaat. Voor 1 milligram melatonine is dus ongeveer 100 kilo tomaten nodig! Het is daarom niet realistisch om te verwachten dat je met een uitgekiend dieet kunt zorgen voor voldoende extra melatonine. Een melatoninetekort kan alleen worden aangevuld met een melatoninesupplement.

Melatonine beschermt ook tegen verschillende vormen van kanker. Een recente meta-analyse van dubbelblind onderzoek met melatonine bij mensen met kanker wijst op gunstige resultaten. Toevoegen van melatonine aan de gebruikelijke kankerbehandeling kan het resultaat van de behandeling effectief verbeteren.

Mensen met kanker die overwegen melatonine toe te voegen aan de behandeling doen er goed aan om eerst vast te stellen of zij wel of geen tekort aan melatonine hebben. Dat kan met een speekseltest die via deze website is te bestellen.

 

Bron: Jiki Z, Lecour S, Nduhirabandi F. Cardiovascular Benefits of Dietary Melatonin: A Myth or a Reality? Front Physiol. 2018 May 17;9:528. doi: 10.3389/fphys.2018.00528. eCollection 2018 (gratis)

Het licht van de beeldschermen van mobiele telefoons, tablets en laptops remt de aanmaak van melatonine. Als iemand deze apparaten vanaf twee uur voor bedtijd nog  gebruikt, wordt de aanmaak van melatonine  uitgesteld tot later die avond. Dit leidt ertoe dat iemand pas later in slaap kan vallen en dat die nacht de melatoninespiegels lager zijn.

Negen gezonde jonge volwassenen doorliepen een schema waarin zij, na een basisweek, afwisselend gedurende vijf dagen ’s avonds een boek lazen en vijf dagen een tablet moesten gebruiken. Iedereen was vrij in het tijdstip van naar bed gaan. Het slaap-waakritme werd gemeten met een om de pols gedragen registrator (actiwatch). Met diverse testjes werden op verschillende tijdstippen de slaperigheid en de alertheid gemeten. Melatoninespiegels werden gemeten in bloedmonsters die elk uur via een verblijfscatheter uit een ader in de arm werden afgenomen.

Uit het onderzoek bleek dat men op avonden dat een tablet werd gebruikt,  een halfuur later naar bed ging, zich rond bedtijd minder slaperig voelde, een halfuur later in slaap viel en ’s morgens minder alert was.

De melatoninespiegels waren na vijf dagen gebruik van een tablet ruim de helft lager dan in de basisweek en het bioritme was bijna een uur opgeschoven naar een later tijdstip. Na een week ’s avonds een boek lezen waren deze beide niet veranderd.

De conclusie is dat gebruik van sociale media binnen twee uur voor het naar bed gaan niet alleen nadelige effecten heeft op het slaap-waakritme, maar ook op de alertheid in de uren na het wakker worden. Gebruik van sociale media gedurende het uur voor het naar bed gaan dient om gezondheidsredenen sterk te worden afgeraden.

Bron: Chinoy ED, Duffy JF, Czeisler CA. Unrestricted evening use of light-emitting tablet computers delays self-selected bedtime and disrupts circadian timing and alertness. Physiol Rep. 2018 May;6(10):e13692. doi: 10.14814/phy2.13692.

Slaapproblemen, vermoeidheid, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, hoofdpijn en misselijkheid zijn bekende van een jetlag. Ze ontstaan na een lange vliegreis waarbij je verschillende tijdzones passeert. Je lichaam kan zich niet goed aanpassen aan het dag-nachtritme van het vakantieland. Als tijdverschil met Nederland groter is dan zes uur, duurt het gemiddeld vier tot zes dagen voor je biologische klok zich heeft aangepast.

Om ervoor te zorgen dat de biologische klok verschuift naar het dag-en nachtritme op je vakantieadres kun je het beste tijdens de vlucht gaan slapen op het tijdstip dat het op het vakantieadres nacht wordt. Uit een analyse van de wetenschappelijke literatuur over jetlag blijkt dat dit, in combinatie met melatonine, het effectiefst is bij de preventie van een jetlag. Dit advies kun je ook voor de terugreis toepassen. De gebruikelijkste melatoninedosering is 3 mg (kinderen 1 mg).

Bron: Cingi C, Emre IE, Muluk NB. Jetlag related sleep problems and its management: A review. Travel Med Infect Dis. 2018 May 19. pii: S1477-8939(18)30101-7. doi: 10.1016/j.tmaid.2018.05.008. [Epub ahead of print]

Te veel licht ’s nachts remt de aanmaak van melatonine af. En bij vrouwen met lage melatoninespiegels komt borstkanker vaker voor. De vraag is dan of bij vrouwen die in gebieden wonen met veel nachtlicht het risico op borstkanker inderdaad hoger is dan bij vrouwen die in gebieden wonen waar het ’s nachts helemaal donker is. Om deze vraag te kunnen beantwoorden gebruikten twee Israëlische artsen de gegevens van satellietopnamen van de regio waar zij werkten. Omdat de adressen van hun patiënten met borstkanker bekend waren, kon goed beoordeeld worden in hoeverre er een verschil in risico was tussen de gebieden met veel, minder en geen nachtlicht. Ook kon de relatie tussen het type licht en borstkanker onderzocht worden.

Uit het onderzoek bleek dat er een duidelijk verhoogd risico bestaat op borstkanker bij vrouwen die in gebieden wonen met veel nachtlicht. Daarbij bleek het risico het grootst te zijn in gebieden met relatief veel licht in het blauwe spectrum. Dit past bij eerder onderzoek waaruit bleek dat vooral blauw licht de aanmaak van melatonine afremt.

Bron: Rybnikova N, Portnov BA. Population – level study links short – wavelength nighttime illumination with breast cancer incidence in a major metropolitan area. Chronobiol Int. 2018 May 16:1-11. doi: 10.1080/07420528.2018.1466802. [Epub ahead of print]

 

Uit onderzoek blijkt dat er een relatie bestaat tussen het aantal migraineaanvallen en het melatonineritme dat te laat begint. Ong en collega’s onderzochten bij 20 vrouwen met ernstige migraine (meer dan 15 hoofdpijndagen per maand) en 20 vrouwen zonder hoofdpijnklachten het tijdstip waarop ’s avonds de melatonineaanmaak begint (DLMO: Dim Light Melatonin Onset). Het verschil in DLMO-tijdstip tussen beide groepen was niet significant. Maar bij vrouwen met migraine was er wel een duidelijk verband tussen het aantal migraineaanvallen en het tijdstip van de DLMO. Naarmate het tijdstip waarop de melatonineaanmaak later op de avond begint, was het aantal migraineaanvallen per maand groter. Ook bij het laat naar bed gaan nam het aantal migraineaanvallen toe. Dit kan betekenen dat een verschoven 24-uursmelatonineritme van het lichaam bijdraagt aan het ontstaan van migraine.

Aanwijzingen voor een relatie tussen melatonine en migraine zijn al eerder gevonden. Masruha en collega’s vonden in 2008 ruim de helft lagere melatoninespiegels bij mensen met migraine. Hierna zijn meer onderzoeken met melatonine bij migrainepatiënten uitgevoerd. En uit een recent dubbelblind onderzoek met melatonine 3 mg (Gonçalves en collega’s) bleek het aantal migraineaanvallen na 2 maanden met ruim een derde te zijn afgenomen. Het gebruik van extra pijnstilling nam met de helft af.

Het is nog niet te voorspellen bij wie melatonine effect heeft bij de behandeling van migraine. Het lijkt erop dat vooral mensen bij wie de melatonineafgifte te laat op de avond begint en mensen bij wie de melatoninespiegel ’s nachts te laag is, baat kunnen hebben bij een behandeling met melatonine.

Bronnen:

Ong JC, Taylor HL, Park M, Burgess HJ, Fox RS, Snyder S, Rains JC, Espie CA, Wyatt JK. Can Circadian Dysregulation Exacerbate Migraines? Headache. 2018 May 4. doi: 10.1111/head.13310 [Epub ahead of print]

Masruha MR, de Souza Vieira DS, Minett TS, Cipolla-Neto J, Zukerman E, Vilanova LC, Peres MF.J. Low urinary 6-sulphatoxymelatonin concentrations in acute migraine. Headache Pain. 2008 Aug;9(4):221-4. doi: 10.1007/s10194-008-0047-5. Epub 2008 Jul 2

Gonçalves AL, Martini Ferreira A, Ribeiro RT, Zukerman E, Cipolla-Neto J, Peres MF. Randomised clinical trial comparing melatonin 3 mg, amitriptyline 25 mg and placebo for migraine prevention. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2016 Oct;87(10):1127-32. doi: 10.1136/jnnp-2016-313458. Epub 2016 May 10

 

Bij kinderen met een verstandelijke beperking komen slaapproblemen zeer vaak voor. Deze slaapproblemen zijn niet alleen een grote belasting voor de ouders, maar werken ook negatief door op de ontwikkeling en het gedrag van het kind.

Om de effectiviteit van melatonine objectief te beoordelen, zochten Abdelgadir en collega’s naar publicaties over dubbelblind onderzoek met melatonine bij kinderen met een verstandelijke beperking. Zij vonden 13 publicaties met in totaal 682 patiënten. Door de resultaten van deze onderzoeken bij elkaar op te tellen (meta-analyse) konden zij vaststellen dat melatonine vooral effectief was bij de behandeling van inslaapproblemen. De tijdsduur tussen het naar bed gaan en in slaap vallen nam gemiddeld af met 29 minuten, terwijl de totale slaapduur met 48 minuten toenam.

In een eerdere meta-analyse (Braam en collega’s 2009) werden vergelijkbare resultaten gevonden (inslaaptijd 34 minuten korter en totale slaapduur 50 minuten langer). Deze analyse was echter gebaseerd op 183 patiënten uit 9 publicaties.

Abdelgadir IS, Gordon MA, Akobeng AK. Melatonin for the management of sleep problems in children with neurodevelopmental disorders: a systematic review and meta-analysis. Arch Dis Child. 2018 May 2. pii: archdischild-2017-314181. doi: 10.1136/archdischild-2017-314181. [Epub ahead of print]

Kinderen die meer dan een uur korter slapen dan normaal is voor de leeftijd lopen meer kans op het krijgen van overgewicht. Dit is de zoveelste publicatie over een gezondheidsprobleem dat verband houdt met te weinig slaap. Miller en collega’s maakten een meta-analyse van 42 studies die de relatie tussen slaapduur en overgewicht onderzochten bij in totaal 75.499 kinderen. Bij deze kinderen werden onder meer slaapduur en lichaamsgewicht onderzocht. De kinderen werden gemiddeld drie jaar gevolgd. In deze periode werd de toename van het lichaamsgewicht vergeleken met normale gewichtstoename passend bij de leeftijd. Bij kinderen die gemiddeld meer dan een uur korter sliepen, bleek het lichaamsgewicht sneller toe te nemen dan bij kinderen die ’s nachts voldoende nachtrust kregen. Zo kon berekend worden dat de kans op overgewicht of obesitas bij kortslapers met 58 procent was toegenomen.

Een verklaring hiervoor werd niet gegeven, maar uit ander onderzoek is gebleken dat hierin melatoninetekort een belangrijke rol speelt. Melatonine is betrokken bij het 24-uursritme van veel stofwisselingsprocessen, zoals een goed evenwicht tussen zorgen voor energie (zoals verbranding van glucose) en het opslaan van reserves (opslag van vet). Verstoring van dit evenwicht leidt uiteindelijk tot afname van de gevoeligheid voor insuline en tot meer opslag van vet. Ook toename van het lichaamsgewicht bij het ouder worden (hierbij neemt de melatonineaanmaak af) heeft hiermee te maken.

Bron: https://academic.oup.com/sleep/article-abstract/41/4/zsy018/4833233?redirectedFrom=fulltext

Bij mensen met een verhoogde bloeddruk, maar ook bij andere vormen van hart- en vaatziekten zoals kransslagadervernauwing, hartinfarct en hartfalen, worden lagere melatoninespiegels gevonden dan bij mensen zonder hart- en vaatziekten. In een aantal onderzoeken waren de melatoninespiegels bij hart- en vaatziekten twee- tot vijfmaal lager dan bij even oude gezonde controlepersonen. Dit was aanleiding om te onderzoeken of het zinvol is om melatonine toe te voegen aan de behandeling van hoge bloeddruk. Uit een eerste analyse van de resultaten van dit onderzoek blijkt dat toevoegen van melatonine aan de avondmedicatie de bloeddruk ’s nachts effectief verlaagt (met gemiddeld tussen 5 en 10 mmHg).

Bron: Baker J & Kimpinski K. Role of melatonin in blood pressure regulation: an adjunct anti-hypertensive agent. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2018 Mar 30. doi: 10.1111/1440-1681.12942.

Melatonine kan het effect van bestraling tijdens een borstkankerbehandeling vergroten en de bijwerkingen ervan verkleinen. Dit blijkt uit een analyse van een groot aantal publicaties over onderzoek naar de behandeling van borstkanker. De analyse van Griffin en Marignol verscheen op 14 maart 2018.
Door al voordat de bestraling aanvangt te behandelen met melatonine, wordt de groei van kankercellen geremd en worden de kankercellen gevoeliger gemaakt voor de bestraling. Doorgaan met melatonine tijdens de bestraling vermindert tevens de ernst van de bijwerkingen van de bestraling. Het gunstige effect kan worden toegeschreven aan de antioxidanteigenschappen van melatonine.

Bron: Griffin F & Marignol L. Therapeutic potential of melatonin for breast cancer radiation therapy patients. Int J Radiat Biol. 2018 Mar 14:1-6. doi: 10.1080/09553002.2018.1446227.