Een te hoge dosis melatonine (hoger dan 1 mg) kan ernstige slaapproblemen veroorzaken. Als je melatonine te traag afbreekt kan 0,5 mg al te veel zijn. Hierdoor is de volgende morgen nog een restant van de ingenomen dosis melatonine in het bloed aanwezig. Dit ontregelt je biologische klok en leidt tot het steeds meer ongevoelig worden van de melatoninereceptoren in de hersenen.
De gevoeligheid van de melatonine receptoren in de hersenen vertoont bij iedereen een 24 uurs ritme. ’s Avonds is deze hoog en overdag is de gevoeligheid voor melanine laag. De gevoeligheid van de melatonine receptor voor melatonine neemt ’s nachts af tijdens contact met melatonine. Voor herstel van de gevoeligheid is overdag een periode van 8 uur nodig zonder contact met melatonine. De melatoninereceptoren doen er ’s nachts enkele uren over om langzaamaan minder gevoelig te worden en het duurt overdag ook weer enkele uren tot de gevoeligheid helemaal is hersteld.
Een te hoge nachtelijke melatoninespiegel veroorzaakt ’s nachts een te sterke daling van de gevoeligheid van de melatoninereceptoren. Daardoor wordt je ’s nachts juist vaker wakker en kun je weer moeilijker terug in slaap vallen.
Dit ongevoelig en weer gevoelig worden voor een bepaalde stof geldt voor veel receptoren in ons lichaam. Ik vergelijk het als voorbeeld met de werking van reukreceptoren. Daarbij verloopt het proces van ongevoelig worden en weer gevoelig worden echter wel veel sneller. Vergelijk het bijvoorbeeld met een geurstof, bv dennengeur, die je in de woonkamer spuit. Na vrij korte tijd ruik je dat niet meer. Als je de woonkamer verlaat en na enkele minuten in de woonkamer terugkeert ruik je de dennengeur weer. Reukreceptoren kunnen al binnen 30 seconden tot een paar minuten na blootstelling aan een geurstof beginnen te adapteren. Na langere blootstelling (bijv. >10 minuten) kan de geur volledig “verdwijnen” voor je neus, ook al is de geurstof nog steeds aanwezig – dit noemen we olfactorische adaptatie of vermoeidheid. Na verbreken van contact met de geurstof kan het enkele minuten tot een half uur duren voordat je weer volledig gevoelig bent voor die geur. Bij langdurige blootstelling aan sterke geuren kan het langer duren, afhankelijk van hoe “vermoeid” het systeem is geraakt.
Dat een melatoninetablet nog wel kan helpen om in slaap te vallen komt doordat na inname een snelle stijging van de bloedspiegel optreedt. Melatoninereceptoren die minder gevoelig zijn geworden kunnen daar nog wel kort op reageren. Bij reukreceptoren is dat ook het geval. Als je de dennengeur niet meer ruikt, maar een extra dosis bij spuit, ruik je het weer even opnieuw.
