Wiebe Braam

Melatonine bij slaapproblemen door corona-infectie

Volgens Italiaanse coronaspecialisten is melatonine de eerste keus als slaapmiddel bij een corona-infectie. Melatonine herstelt het verstoorde slaap-waakritme en heeft een direct gunstig effect op de bestrijding van het coronavirus. Melatonine werkt daarbij als ontstekingsremmer en antioxidant. Het is bovendien werkzaam tegen de door het coronavirus veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress-syndroom (ARDS). Dit zijn de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Beide longaandoeningen zijn de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie. Melatonine verlicht de slaapproblemen die tijdens een corona-infectie optreden. Voldoende slaap is van groot belang bij de genezing van iedere infectieziekte, ongeacht de oorzaak ervan.

Naarmate je ouder wordt, neemt de melatonineproductie af. De nachtelijke melatoninespiegel is bij iemand van boven de zestig meer dan de helft lager dan toen hij twintig was. De melatoninespiegel van mensen met overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten is vaak nog lager. Dat de ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit juist twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken als jongvolwassenen.

De roep om het effect van melatonine bij de behandeling van corona te onderzoeken wordt steeds luider. Het onderzoek zou zich moeten toespitsen op de vraag of coronapatiënten met een ernstig ziektebeloop lagere melatoninespiegels hebben dan coronapatiënten met een mild beloop.

Nu de lock-downmaatregelen worden versoepeld, neemt het risico op besmetting met het coronavirus toe. Het is aannemelijk dat mensen met een lage melatoninespiegel na een besmetting meer risico lopen op een ernstiger verloop van de corona-infectie dan mensen met een hoge melatoninespiegel. Bij een lage melatoninespiegel is het raadzaam om preventief melatonine te gebruiken. Of iemand een lage of hoge melatoninespiegel heeft, is zonder meting niet te voorspellen. Mensen met een lage melatoninespiegel zijn namelijk niet altijd slechte slapers. En andersom hebben goede slapers niet per se een hoge melatoninespiegel. De enige voorspellende waarde is de mate van gevoeligheid voor koffie. Mensen die slecht slapen als ze ’s avonds koffie drinken hebben meestal een lage melatoninespiegel.

Een meting van de melatoninespiegel kunje via deze website aanvragen. Samen met de uitslag daarvan ontvang je een advies over eventueel melatoninegebruik.

Bronnen

Zambrelli E, Canevini M, Gambini O, D’Agostino A. Delirium and sleep disturbances in COVID-19: a possible role for melatonin in hospitalized patients? Published online ahead of print, 2020 Apr 17. Sleep Med. 2020;70:111

Shneider A, Kudriavtsev A, Vakhrusheva A. Can melatonin reduce the severity of COVID-19 pandemic? Published online ahead of print, 2020 Apr 29. Int Rev Immunol. 2020;1‐10

Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment. Published online ahead of print, 2020 Mar 23. Life Sci. 2020;117583

Zhou Y, Hou Y, Shen J, Huang Y, Martin W, Cheng F. Network-based drug repurposing for novel coronavirus 2019-nCoV/SARS-CoV-2. Cell Discov. 2020 Mar 16;6:14. doi: 10.1038/s41421-020-0153-3. eCollection 2020

Alternatieve behandelingen tegen oorsuizen

Oorsuizen is moeilijk te behandelen. Wie er last van heeft, neemt vaak zijn toevlucht tot vrij verkrijgbare middelen of alternatieve geneeswijzen. Welke behandeling een kans van slagen heeft is echter niet duidelijk. Drie Amerikaanse KNO-artsen zochten daarom in de medische literatuur naar publicaties over wetenschappelijk onderzoek met diverse behandelwijzen, zoals acupunctuur, melatonine, kruiden, vitaminen, mineralen, sporenelementen en hypnose.

Oorsuizen (de medische naam is tinnitus) is een ziekte waarbij iemand geluiden hoort die niet worden veroorzaakt door geluiden van buitenaf, maar door een beschadiging van het gehoororgaan. Die beschadiging kan zijn veroorzaakt door chronische overbelasting door lawaai of door contact met schadelijke stoffen. De zenuwcellen in het inwendige gehoororgaan raken daarbij beschadigd door de invloed van vrijgekomen vrije zuurstofradicalen. Ook gewone veroudering van het gehoororgaan kan bijdragen aan het ontstaan van oorsuizen. Daarnaast kan een overmatige gevoeligheid van de gehoorzenuwen voor bepaalde, normaal in de hersenen aanwezige prikkelgeleidingsstoffen (neurotransmitters als glutaminezuur en GABA) meespelen. 10 tot 15 procent van de mensen heeft last van oorsuizen.

Er zijn veel studies naar het effect van acupunctuur gedaan. De meeste ervan zijn echter niet goed te beoordelen omdat ze niet voldoen aan de gebruikelijke wetenschappelijke normen. Vanuit studies die daaraan wel voldeden, zoals een dubbelblindstudie van Doi uit 2016, bleek dat er toch gunstige resultaten te boeken zijn. Hiervoor zijn wel tien tot twintig behandelsessies nodig.

Het effect van melatonine op oorsuizen is in verscheidene dubbelblindonderzoeken aangetoond. Het effect was vooral gunstig bij mensen die tegelijkertijd slaapproblemen ervoeren. Bij de meeste onderzoeken werd een dosis van 3 mg gebruikt. In studies waarin melatonine dubbelblind werd vergeleken met een antidepressivum had melatonine ook een gunstiger effect dan het antidepressivum.

Het is zinvol om vooraf je melatoninespiegel te laten meten. Als deze te laag is, heeft het zin om een behandeling met melatonine te proberen. Deze test kun je via deze website aanvragen . Samen met de uitslag ontvang je dan een persoonlijk advies voor de dosering en voor het verdere verloop van de behandeling.

Ook Ginko biloba kan met succes tegen oorsuizen worden ingezet, maar de resultaten zijn wisselend. Bij dubbelblind onderzoek met 150 mg per dag of minder werkte het niet beter dan een placebo. Maar bij onderzoek met tweemaal daags 240 mg werd wel een gunstig effect gezien. Daarmee is het echter wel een vrij dure behandeling.

Van de sporenelementen heeft een behandeling met zink de meeste kans van slagen. Uit de onderzoeken bleek overigens dat dit eigenlijk alleen gold voor deelnemers met een tekort aan zink in het bloed. Zoiets komt bij een normaal voedingspatroon nauwelijks voor. Een veilige dosering is tweemaal daags 40 mg. Een dosis hoger dan 200 mg per dag kan schadelijk zijn.

Omdat bij mensen met oorsuizen vaker een tekort aan vitamine B₁₂ wordt gevonden, is veel onderzoek gedaan naar het effect van een behandeling met vitamine B₁₂. Het probleem is dat een tekort aan vitamine B₁₂ vaak wordt veroorzaakt door een stoornis van de opname van vitamine B₁₂ in de darmen en niet door een tekort in de voeding. Als dat het geval is, dan werkt alleen een maandelijkse injectie met vitamine B₁₂ en heeft het slikken van een tablet met vitamine B₁₂ geen enkele zin.

De samenvattende conclusie is dat het bij oorsuizen zinvol is om te kijken of een behandeling met melatonine of een alternatief gunstig uitpakt. Vooraf is niet goed te zeggen welke behandeling het beste werkt. Dit verschilt van persoon tot persoon. Tot slot schrijven de drie KNO-artsen: ‘Elke dokter zou deze alternatieven in zijn of haar behandelpakket moeten opnemen, want niet geschoten is altijd mis.’

Bronnen

Luetzenberg FS, Babu S, Seidman MD. Alternative Treatments of Tinnitus: Alternative Medicine [published online ahead of print, 2020 Apr 30]. Otolaryngol Clin North Am. 2020;S0030-6665(20)30048-7

Doi MY, Tano SS, Schultz AR, Borges R, Marchiori LL. Effectiveness of acupuncture therapy as treatment for tinnitus: a randomized controlled trial. Braz J Otorhinolaryngol. 2016;82(4):458-465

Hosseinzadeh A, Kamrava SK, Moore BCJ, et al. Molecular Aspects of Melatonin Treatment in Tinnitus: A Review. Curr Drug Targets. 2019;20(11):1112‐1128

Merrick L, Youssef D, Tanner M, Peiris AN. Does melatonin have therapeutic use in tinnitus?. South Med J. 2014;107(6):362-366

Eerste hulp bij oorsuizen. Oorsuizen (of ‘tinnitus’ wat ‘gerinkel in het oor’ betekent) is het horen van geluiden zonder dat er een aanwijsbare geluidsbron is. Als er wel een externe bron is en iemand daar overgevoelig op reageert, noemen we dat hyperacusis. Het komt helaas veel voor: zo’n 10 tot 15 procent van de mensen heeft echt last van oorsuizen. Soms leidt dat tot ziekte met ernstige slaapproblemen, angst of zelfs depressies. De auteur beschrijft dit als het tinnitussyndroom, met desastreuze gevolgen in het dagelijks leven. Dit boek geeft antwoord op de vraag wat tinnitus (en hyperacusis) is en door middel van veel praktische tips en ideeën wordt een handvat geboden om het oorsuizen te leren beheersen en in ernst terug te dringen.

Auteur: Olav Wagenaar, klinisch neuropsycholoog en psychologisch specialist gehoor, geheugen & gedrag.

Uitgeverij Poiesz Uitgevers
Prijs € 19,95
ISBN9789021550930
Te bestellen bij Bol.com

Melatonine verbetert behandelresultaat bij diabetes

Toevoegen van melatonine aan de bestaande behandeling levert een verbetering op van de glucosecontrole. Dit blijkt uit een overzichtsartikel waarin de beschikbare informatie over de rol van melatonine bij diabetes (suikerziekte) is samengevat. Omdat de glucosecontrole verbetert, neemt daardoor het risico op complicaties als hart- en vaatziekten bovendien af.

Diabetes is, mede door de bijkomende complicaties, een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Wereldwijd neemt het aantal mensen met diabetes nog steeds toe. Tegenwoordig is een goede controle van de bloedsuikerspiegel met medicijnen mogelijk. De medicijnen die echter nodig zijn om de bloedsuikerspiegel te verlagen veroorzaken bij veel mensen vervelende bijwerkingen. Ze zijn bovendien niet altijd effectief. Door melatonine aan de behandeling toe te voegen zou het risico op complicaties van diabetes kleiner kunnen worden.

Bij diabetes is sprake van onvoldoende vorming van insuline in de alvleesklier, waardoor de bloedsuikerspiegel na de maaltijd te hoog wordt. Ook wordt het lichaam op den duur minder gevoelig voor insuline. Dit is vooral schadelijk voor de kleine bloedvaten.

Omdat bij mensen met diabetes lagere melatoninespiegels worden gevonden, is onderzoek gedaan naar de rol van melatonine bij de suikerstofwisseling. Hieruit blijkt dat melatonine ervoor zorgt dat cellen gevoeliger worden voor insuline. Bij een te lage melatoninespiegel is vaker sprake van insulineresistentie en een hogere bloedsuikerspiegel. Uit een vergelijkend onderzoek van patiënten met insulineafhankelijke diabetes (diabetes type 1) bleek hun melatoninespiegel bijna tweemaal lager dan die van de gezonde controlepersonen.

Het kan zelfs zo zijn dat een te lage melatoninespiegel bijdraagt aan het ontstaan van diabetes. Dit omdat een normaal melatoninedag- en nachtritme van belang is voor de regulering van de bloedspiegel. Verminderde melatonineaanmaak bij het ouder worden kan een belangrijke oorzaak zijn bij het ontstaan van ouderdomsdiabetes (diabetes type 2).

Uit de meta-analyse blijkt dat door de behandeling met melatonine de nuchtere bloedsuiker lager wordt en de gevoeligheid voor insuline verbetert. De HbA1c-waarde, een maat voor de gemiddelde bloedsuikerspiegel over de voorafgaande maand, daalde ook licht. Behandeling van diabetespatiënten met melatonine kan verder de cholesterolwaarden en de bloeddruk verbeteren, maar daar werd in deze meta-analyse niet naar gekeken.

De doses melatonine die bij de in deze meta-analyse opgenomen onderzoeken werden gebruikt, variëren van 3 tot 10 mg. Het effect van 10 mg melatonine was iets hoger dan die van lagere doseringen. Een dosis van 10 mg lijkt echter aan de hoge kant en gaat gepaard met het risico van melatoninestapeling waardoor het slaap-waakritme kan worden verstoord. Het is daarom raadzaam om bij gebruik van deze hoge doseringen de melatoninespiegel overdag te laten controleren. Deze test kun je via deze website aanvragen. Samen met de uitslag krijg je dan ook een persoonlijk advies.

Bronnen

Pourhanifeh MH, Hosseinzadeh A, Dehdashtian E, Hemati K, Mehrzadi S. Melatonin: new insights on its therapeutic properties in diabetic complications. Diabetol Metab Syndr. 2020;12:30. Published ahead of print 2020 Apr 8

Doosti-Irani A, Ostadmohammadi V, Mirhosseini N, et al. The Effects of Melatonin Supplementation on Glycemic Control: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 2018 Nov;50(11):783-790

Nieuwe publicatie over rol van melatonine bij corona-infectie

Opnieuw een wetenschappelijke publicatie over de toepassing van melatonine bij de behandeling van een corona-infectie. Drie medisch specialisten uit de VS, Israël en Rusland noemen meerdere redenen waarom melatonine bij coronapatiënten juist al in de beginfase van de ziekte gegeven moet worden om het risico op een ernstig verloop zo klein mogelijk te maken. Daardoor zouden er minder mensen met corona op de IC hoeven te belanden. Al eerder wezen Chinese corona-artsen op het toevoegen van melatonine aan de behandeling van coronapatiënten.

Dat melatonine gegeven moet worden heeft verschillende redenen. Allereerst is melatonine een bekende ontstekingsremmer en antioxidant. Het is werkzaam bij door virussen veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS). Dit zijn juist de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie. Daarnaast helpt melatonine bij verlichten van de slaapproblemen die tijdens de corona-infectie voorkomen. Voldoende slaap is van groot belang bij de genezing van iedere infectieziekte, ongeacht de oorzaak ervan.

Naarmate je ouder wordt neemt de melatonineproductie af. Boven de leeftijd van zestig jaar is de nachtelijke melatoninespiegel met meer dan de helft gedaald ten opzichte van twintigjarigen. Bij mensen met overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten is de melatoninespiegel vaak nog lager. Dat de ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit juist twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken dan jongvolwassenen.

Van meerdere kanten wordt nu geadviseerd om het effect van melatonine bij de behandeling van corona te onderzoeken. Nu is de kans hiervoor volop aanwezig. Ziekenhuizen liggen vol met coronapatiënten. Geef in een aantal ziekenhuizen coronapatiënten naast de reguliere behandeling ’s avonds 3 mg melatonine. Vergelijk na twee weken of er in deze ziekenhuizen minder coronapatiënten alsnog naar de IC moeten of komen te overlijden dan in de andere ziekenhuizen. Daarnaast kan onderzocht worden of coronapatiënten met een ernstig beloop lagere melatoninespiegels hebben dan coronapatiënten met een mild beloop.

Bronnen

Shneider A, Kudriavtsev A, Vakhrusheva A. Can melatonin reduce the severity of COVID-19 pandemic? [published online ahead of print, 2020 Apr 29]. Int Rev Immunol. 2020;1‐10. doi:10.1080/08830185.2020.1756284

Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment [published online ahead of print, 2020 Mar 23]. Life Sci. 2020;117583. doi:10.1016/j.lfs.2020.117583

Hardeland R. Aging, Melatonin, and the Pro- and Anti-Inflammatory Networks. Int J Mol Sci. 2019;20(5):1223. Published 2019 Mar 11. doi:10.3390/ijms20051223

Melatonine bij de behandeling van migraine

Melatonine kan helpen bij de behandeling van migraine. Dit blijkt uit een meta-analyse van tot nu toe gepubliceerd onderzoek naar de rol van melatonine bij ontstaan en behandeling van migraine. Mensen met migraine hebben significant lagere melatoninespiegels dan mensen zonder hoofdpijnklachten. En een behandeling met melatonine blijkt bij hen effectief te zijn.

Aanwijzingen voor een relatie tussen melatonine en migraine werden al eerder gevonden. Masruha en collega’s vonden in 2008 al ruim de helft lagere melatoninespiegels bij mensen met migraine. Hierna zijn verscheidene onderzoeken met melatonine bij migrainepatiënten uitgevoerd. Uit een recentelijk uitgevoerd dubbelblind onderzoek met melatonine 3 mg (Gonçalves en collega’s) bleek het aantal migraineaanvallen na twee maanden met ruim een derde te zijn afgenomen. Het gebruik van extra pijnstilling verminderde met de helft.

Neuroloog Liampas en collega’s hebben in diverse medische databanken gezocht naar wetenschappelijke publicaties over melatoninespiegels bij mensen met migraine. Zij vonden elf studies waarin melatoninespiegels bij mensen met migraine werden vergeleken met een vergelijkbare groep zonder hoofdpijnklachten. Gemiddeld waren de nachtelijke melatoninespiegels van mensen met migraine bijna de helft lager dan die van mensen zonder migraine.
Ook zochten zij naar publicaties waarin onderzoekresultaten van dubbelblind onderzoek met melatonine bij mensen met migraine werden gepubliceerd. In de vijf studies, waarin melatonine werd vergeleken met een placebo, was melatonine effectief in het verminderen van het aantal perioden met hoofdpijn. In elf studies waarin het effect van melatonine werd vergeleken met de gebruikelijke antimigrainemiddelen (amitriptyline, natriumvalproaat en propranolol) bleek melatonine even effectief in het voorkomen van aanvallen; in de melatoninegroep werden minder bijwerkingen gerapporteerd. De gebruikte dosering was 2 of 3 mg melatonine. De behandeling moet wel langer dan twee tot drie maanden worden voortgezet voordat er effect is. Kortere behandelingen blijken minder aanvalsvermindering te geven.

Rest de vraag hoe het komt dat mensen met migraine lagere melatoninespiegels hebben. Of omgekeerd, waarom mensen met lage melatoninespiegels vaker migraine hebben. De verklaring hiervoor ligt mogelijk in de relatie tussen onvoldoende slaap en migraine. Mensen met migraine weten dat een periode met slechte nachtrust vaak leidt tot meer migraineaanvallen. Dit past bij de ervaring dat vooral mensen bij wie de melatonineafgifte te laat op de avond begint (‘avondmensen’) en mensen bij wie de melatonine spiegel ’s nachts te laag is, baat hebben bij een behandeling met melatonine. Of iemand ’s nachts een te lage melatoninespiegel heeft is eenvoudig te meten in een speekselmonster dat je ’s nachts thuis afneemt. Deze test kun je via deze website aanvragen. De uitslag gaat vergezeld een persoonlijk advies.

Bronnen

Liampas I, Siokas V, Brotis A, Vikelis M, Dardiotis E. Endogenous Melatonin Levels and Therapeutic Use of Exogenous Melatonin in Migraine: Systematic Review and Meta-Analysis Headache. 2020;10.1111 2020 Apr 30

Ong JC, Taylor HL, Park M, Burgess HJ, Fox RS, Snyder S, Rains JC, Espie CA, Wyatt JK. Can Circadian Dysregulation Exacerbate Migraines? Headache. 2018 May 4

Masruha MR, de Souza Vieira DS, Minett TS, Cipolla-Neto J, Zukerman E, Vilanova LC, Peres MF.J. Low urinary 6-sulphatoxymelatonin concentrations in acute migraine. Headache Pain. 2008 Aug;9(4):221-4

Gonçalves AL, Martini Ferreira A, Ribeiro RT, Zukerman E, Cipolla-Neto J, Peres MF. Randomised clinical trial comparing melatonin 3 mg, amitriptyline 25 mg and placebo for migraine prevention. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2016 Oct;87(10):1127-32

Melatonine als aanvulling op behandeling corona-infectie

Melatonine zou toegevoegd moeten worden aan de behandeling van mensen met een corona-infectie om het ontstaan van longcomplicaties te voorkomen. Daardoor zouden er minder mensen met corona op de IC hoeven te belanden. Dit stellen Chinese corona-artsen (Rui Zhang en collega’s) in de voorpublicatie in Life Sciences, een gerenommeerd internationaal medisch weekblad dat rapporten publiceert over onderzoek in biomedische gebieden.

Dokter Zang en collega’s adviseren melatonine op basis van hun ervaringen met de behandeling van corona-infecties en vanuit de kennis over de werking van melatonine. Zij stellen dat melatonine als bekende ontstekingsremmer en antioxidant, werkzaam is bij door virussen veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndrome (ARDS). Deze complicaties leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing en ze zijn de belangrijkste oorzaak van overlijden aan een corona-infectie.

Melatonine is overigens niet alleen belangrijk vanwege het verkleinen van de kans op de ernstige longaandoeningen ALI en ARDS. Het helpt ook bij het verlichten van slaapproblemen die tijdens de corona-infectie kunnen optreden. Voldoende slaap is van groot belang bij de genezing van iedere infectieziekte, ongeacht de oorzaak ervan.

Opmerkelijk is dat in Nederland een relatie met melatonine(tekort) nog steeds niet wordt genoemd, maar Chinese corona-artsen dit dus wel doen. Terwijl al langer bekend is dat er een verband is tussen alle risicofactoren voor een ernstiger beloop van de corona-infectie en een te lage melatoninespiegel. Melatonine speelt namelijk een belangrijke rol bij het goed functioneren van het immuunsysteem. Naarmate de leeftijd stijgt neemt de nachtelijke aanmaak van melatonine langzaam af. Zestigjarigen maken nog maar de helft aan van de hoeveelheid melatonine die twintigjarigen aanmaken. Dat de ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken dan jongvolwassenen. Dat een corona-infectie bij mensen met overgewicht ernstiger verloopt, heeft ook met melatonine te maken.

Het is dus hoog tijd om het effect van melatonine bij de behandeling van corona te onderzoeken. En nu is de kans hiervoor volop aanwezig. Ziekenhuizen liggen vol coronapatiënten. Geef in een aantal ziekenhuizen coronapatiënten naast de reguliere behandeling ’s avonds 3 mg melatonine. Vergelijk na twee weken of er in deze ziekenhuizen minder coronapatiënten alsnog naar de IC moeten of komen te overlijden dan in de andere ziekenhuizen. Daarnaast kan onderzocht worden of coronapatiënden met een ernstig beloop lagere melatoninespiegels hebben dan coronapatiënten met een mild beloop. En let wel: een maand behandelen met melatonine kost ongeveer € 15,00. Wat kost een IC-bed? Wat kost een mensenleven?

Bronnen

Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment [published online ahead of print, 2020 Mar 23]. Life Sci. 2020;117583. doi:10.1016/j.lfs.2020.117583

Zhou Y, Hou Y, Shen J, Huang Y, Martin W, Cheng F. Network-based drug repurposing for novel coronavirus 2019-nCoV/SARS-CoV-2. Cell Discov. 2020 Mar 16;6:14. doi: 10.1038/s41421-020-0153-3. eCollection 2020

Hardeland R. Aging, Melatonin, and the Pro- and Anti-Inflammatory Networks. Int J Mol Sci. 2019;20(5):1223. Published 2019 Mar 11. doi:10.3390/ijms20051223

Imenshahidi M, Karimi G, Hosseinzadeh H. Effects of melatonin on cardiovascular risk factors and metabolic syndrome: a comprehensive review. Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol. 2020;393(4):521–536. doi:10.1007/s00210-020-01822-4

Coronapatiënten met overgewicht en melatonine

Dat meer mensen met overgewicht door een coronainfectie op de IC belanden heeft te maken met een tekort aan melatonine.

Tweederde van de coronapatiënten op de intensive care heeft overgewicht. Dit vertelde Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC), in het tv-programma Jinek. Ook andere IC-artsen hebben de ervaring dat veel patiënten die met coronaverschijnselen op de IC belanden, fors overgewicht hebben. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat mensen met overgewicht vaker dan gemiddeld suikerziekte, hoge bloeddruk en/of hart- en vaatzieken hebben. Dat zou ze kwetsbaarder maken voor virusaandoeningen, aldus IC-artsen.

Opmerkelijk is dat in Nederland een relatie met melatoninetekort nog steeds niet wordt genoemd, terwijl Chinese corona-artsen dit wel doen. Tussen alle risicofactoren voor een ernstig beloop van de corona-infectie ligt een verbinding met lage melatoninespiegels. Melatonine speelt namelijk een zeer belangrijke rol bij het goed functioneren van het eigen immuunsysteem. Naarmate de leeftijd stijgt neemt de nachtelijke aanmaak van melatonine langzaam af. Zestigjarigen maken nog maar de helft aan van de hoeveelheid melatonine die twintigjarigen aanmaken. Dat ze ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken dan jongvolwassenen.

Dat lage melatoninespiegels te maken kunnen hebben met een groter risico op ernstig verloop van een corona-infectie wil niet per se zeggen dat het behandelen van coronapatiënten met melatonine noodzakelijk is. Dat zal eerst dubbelblind onderzocht moeten worden. Over een eventueel gunstig effect van melatonine op een coronavirusinfectie is nog geen ervaring opgebouwd. Dat is logisch, want dit virus is nieuw. De meeste ervaring met het behandelen van corona-infecties is opgedaan in China. Op basis van hun ervaringen noemen dokter Zhou en collega’s in het maartnummer van het medisch tijdschrift Cell Discovery van Nature melatonine een potentieel bruikbaar geneesmiddel. Mede door de anti-oxidantwerking en door het afremmen van de ontstekingsreactie kan melatonine de overlevingskansen vergroten waardoor het eigen immuunsysteem meer tijd krijgt het virus te overwinnen.

Dit lijkt een simpele verklaring. Uitleggen hoe melatonine dat doet, is echter vrij ingewikkeld. Bij een virusinfectie wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dat is een nuttige reactie van het lichaam om het virus te bestrijden. Het coronavirus veroorzaakt echter zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het NLRP3-inflammasoom wordt geactiveerd en overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) worden geproduceerd. Deze extreme reactie kan leiden tot de uitstoot van zoveel cytokinen dat niet alleen het virus wordt aangevallen, maar ook eigen weefselcellen. Melatonine remt het NLRP3-inflammasoom af en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt bij ernstige virusinfecties.

Oudere mensen met een aantal specifieke bijkomende ziekten lopen een extra hoog risico een corona-infectie met een ernstiger beloop te krijgen. Dat is op zich niet vreemd. Maar heeft dat ook iets te maken met melatonine? Bij mensen met lage melatoninespiegels zie je vaker medische problemen, zoals hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, nierziekten en diabetes. Ook bij mensen met ouderdomsziekten, zoals alzheimer en parkinson zie je vaker lage melatoninespiegels. Daling van de melatoninespiegel is een onderdeel van het ouder worden. Mensen bij wie de melatoninespiegel sneller daalt, lopen mede daardoor een grotere kans op het krijgen van ouderdomsziekten. Omgekeerd hebben mensen met ouderdomsziekten lagere melatoninespiegels dan leeftijdgenoten zonder deze aandoeningen. Dit kan verklaren waarom ouderen, met name degenen die bijkomende aandoeningen hebben, bij een corona-infectie meer risico lopen op een ernstig verloop.

Mannen lijken kwetsbaarder te zijn voor een corona-infectie dan vrouwen. Meer dan 60 procent van de in het ziekenhuis opgenomen patiënten is man, terwijl mannen even vaak een corona-infectie oplopen als vrouwen. Ook overlijden er meer mannen aan een corona-infectie dan vrouwen. Ook dit kan wijzen op een verband met melatonine. Mannen hebben namelijk lagere melatoninespiegels dan vrouwen.

Veel mensen met een corona-infectie hebben ernstige slaapproblemen. Ook dat kan het gevolg zijn van lage melatoninespiegels. Er is nu geen tijd om uitgebreid onderzoek te doen naar het nut van het gebruik van melatonine bij de preventie of behandeling van een corona-infectie. Het is daarom raadzaam om ’s avonds melatonine te gaan gebruiken. Een dosis van 1 mg lijkt voldoende. Zie voor de gebruiksaanwijzing de melatoninebijsluiter. Tijdens een corona-infectie kan het zinvol zijn om een hogere dosis melatonine te gebruiken, bijvoorbeeld 3 mg.

De vraag is of een extra hoge dosis melatonine nog wel veilig is. Voor de meeste mensen geldt dat een hoge dosis melatonine geen enkel probleem zal geven, omdat melatonine in het lichaam erg snel wordt afgebroken. Binnen twee uur na inname is de helft van de ingenomen dosis verdwenen. De volgende ochtend is de ingenomen dosis zelfs geheel verdwenen. Maar voor één op de tien mensen gaat dit niet op. Bij ongeveer 10 procent van de mensen is het enzym dat melatonine moet afbreken (het CYP1A2-enzym) onvoldoende actief. Zij zijn een CYP1A2 slow metaboliser. Bij hen is de volgende morgen een deel van de ’s avonds ingenomen dosis nog aanwezig. Dit zal niet meteen tot problemen leiden, maar na enkele weken stapelt de melatonine zich op en is de melatoninespiegel de hele dag en nacht hoog. Het gevolg hiervan is dat het slaap-waakcentrum ontregeld raakt en ernstige slaapproblemen kunnen ontstaan.

Of iemand melatonine wel of niet traag afbreekt kan niet alleen met een specifieke test worden vastgesteld. Met een redelijke mate van zekerheid kan het ook voorspeld worden aan de hand van de manier waarop iemand reageert op het drinken van koffie. Cafeïne wordt namelijk op dezelfde manier afgebroken door het CYP1A2-enzym als melatonine. Als iemand slecht tegen koffie kan is de kans groot dat hij een te traag werkend CYP1A2-enzym heeft. Je ziet dan bijvoorbeeld dat iemand ’s avonds geen koffie drinkt omdat hij anders moeite heeft om in slaap te vallen. Of iemand wordt bijvoorbeeld snel hyper of trillerig na het drinken van koffie. Mensen die een te traag werkend CYP1A2-enzym hebben moeten dus altijd een lagere dosis melatonine gebruiken (0,3 mg of minder). Tijdens een corona-infectie mag dit hoger zijn, maar liever niet langer dan een of twee weken.

Bronnen

Hardeland R. Aging, Melatonin, and the Pro- and Anti-Inflammatory Networks. Int J Mol Sci. 2019;20(5):1223. Published 2019 Mar 11. doi:10.3390/ijms20051223

Melatonine remt ernst van coronavirusinfectie

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat melatonine bescherming biedt tegen een ernstiger verloop van een coronavirusinfectie, doordat melatonine het eigen immuunsysteem versterkt. Dit geldt vooral voor ouderen. Zij lopen immers een groter risico bij een coronavirusinfectie. Bij hen heeft de ziekte, en met name de longontsteking, een ernstiger beloop. Dit kan komen doordat de nachtelijke melatoninespiegel daalt naarmate de leeftijd stijgt. Dit lijkt een simpele verklaring. Uitleggen hoe melatonine dat doet is echter vrij ingewikkeld.

Over een eventueel gunstig effect van melatonine op een coronavirusinfectie is nog geen ervaring opgebouwd. Dat is logisch, want dit virus is nieuw. De meeste ervaring met het behandelen van corona-infecties is opgedaan in China. Op basis van hun ervaringen noemen dokter Zhou en collega’s in het maartnummer van het medisch tijdschrift Cell Discovery van Nature melatonine een potentieel bruikbaar geneesmiddel. Mede door de anti-oxidantwerking en door het afremmen van de ontstekingsreactie, kan melatonine de overlevingskansen vergroten waardoor het eigen immuunsysteem meer tijd krijgt het virus te overwinnen.

Bij een virusinfectie wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dat is een nuttige reactie van het lichaam om het virus te bestrijden. Het coronavirus veroorzaakt echter een dermate zo’n heftige reactie van het immuunsysteem dat het NLRP3-inflammasoom wordt geactiveerd en overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) worden geproduceerd. Deze extreme reactie kan leiden tot de uitstoot van zoveel cytokinen, dat behalve het virus ook eigen weefselcellen worden aangevallen. Melatonine remt het NLRP3-inflammasoom af en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt bij ernstige virusinfecties.

Oudere mensen met een aantal specifieke bijkomende ziekten lopen een extra hoog risico een corona-infectie met een ernstig beloop te krijgen. Dat is op zich niet vreemd. Maar heeft dat ook iets te maken met melatonine? Mensen met lage melatoninespiegels hebben vaker medische problemen, zoals hoge bloeddruk, diabetes, hart-, vaat en nierziekten. Ook bij mensen met ouderdomsziekten, zoals alzheimer en parkinson zie je vaker lage melatoninespiegels. Daling van de melatoninespiegel hoort bij het ouder worden. Mensen bij wie de melatoninespiegel sneller daalt, lopen mede daardoor een grotere kans op ouderdomsziekten. Omgekeerd hebben mensen met ouderdomsziekten lagere melatoninespiegels dan gezonde leeftijdgenoten. Dit kan verklaren waarom ouderen met bijkomende aandoeningen bij een corona-infectie meer risico op een ernstiger verloop hebben.

Veel mensen met een corona-infectie hebben ernstige slaapproblemen. Ook dat kan het gevolg zijn van lage melatoninespiegels. Er is nu geen tijd om uitgebreid onderzoek te doen naar het nut van het gebruik van melatonine bij de preventie of behandeling van een corona-infectie. Het is daaom raadzaam om ’s avonds melatonine te gaan gebruiken. Een dosis van 1 mg lijkt voldoende. Zie voor de gebruiksaanwijzing de melatoninebijsluiter.

Bronnen

Hardeland R. Aging, Melatonin, and the Pro- and Anti-Inflammatory Networks. Int J Mol Sci. 2019;20(5):1223. Published 2019 Mar 11. doi:10.3390/ijms20051223

Verlaag de dosis melatonine als je stopt met roken

Roken zorgt voor een snellere afbraak van melatonine. Dat komt doordat nicotine het enzym (CYP1A2) activeert, dat melatonine afbreekt. Als dat gebeurt, kun je slechter gaan slapen. In dat geval helpt melatonine. Veel rokers slikken daarom melatonine om beter te kunnen slapen.

Als je stopt met roken en melatonine slikt, gebeurt het omgekeerde. Dan kan het juist nodig zijn om de dosis melatonine te verlagen of kun je zelfs beter met melatonine stoppen. Als je stopt met roken wordt het CYP1A2-enzym namelijk minder actief. Dat betekent dat je lichaam de melatonine trager afbreekt. Als je melatonine slikt, gaat die extra dosis problemen geven. Bij een op de tien mensen wordt de afbraak van melatonine daardoor zo traag dat de ingenomen dosis niet helemaal is afgebroken als hij de volgende avond een nieuwe dosis inneemt. De melatoninespiegel in het bloed wordt daardoor iedere dag ietsje hoger. Na enkele dagen of weken ontstaat melatoninestapeling en werkt de melatonine niet meer. Het gevolg is dat je steeds slechter gaat slapen.

Het probleem van medicijnstapeling na stoppen met roken werd ontdekt toen een man die op de wachtlijst stond voor een operatie, stopte met roken. Na een paar dagen kreeg hij last van duizeligheid, misselijkheid en braken. Dit waren bijwerkingen van het antidepressivum duloxetine (Cymbalta®) dat hij al jarenlang gebruikte. Nadat hij stopte met roken was de hoeveelheid duloxetine in zijn bloed veel te hoog geworden. De klachten verdwenen na verlaging van de dosis.

Duloxetine wordt net als melatonine afgebroken door het enzym CYP1A2. Dat geldt eveneens voor de antidepressiva clomipramine (Anafranil®), fluvoxamine (Fevarin®) en mirtazapine (Remeron®). Ook bij gebruik hiervan kan het nodig zijn de dosis te verlagen als je stopt met roken. Doe je dat niet, dan kunnen bijwerkingen ontstaan. Die bijwerkingen kunnen op hun beurt een excuus zijn om opnieuw te gaan roken.

Clomipramine, duloxetine, fluvoxamine en mirtazapine zijn de enige antidepressiva die worden afgebroken door het enzym CYP1A2. Zie voor andere medicijnen die door het enzym CYP1A2 worden afgebroken de melatoninebijsluiter. Ook caffeïne wordt overigens afgebroken door het enzym CYP1A2. Dat verklaart waarom rokers vaak veel koffie drinken.

Bronnen
Tancredi N, Kohli N. Smoking cessation and duloxetine toxicity: A case report [published online ahead of print, 2020 Feb 21]. J Am Pharm Assoc (2003). 2020;S1544-3191(20)30007-8. doi:10.1016/j.japh.2020.01.003

Ozguner F, Koyu A, Cesur G. Active smoking causes oxidative stress and decreases blood melatonin levels. Toxicol Ind Health. 2005;21(1-2):21–26. doi:10.1191/0748233705th211oa

Braam W, van Geijlswijk I, Keijzer H, Smits MG, Didden R, Curfs LM. Loss of response to melatonin treatment is associated with slow melatonin metabolism. J Intellect Disabil Res. 2010;54(6):547–555. doi:10.1111/j.1365-2788.2010.01283.x

De eerste zeven nachten na de bevalling extra veel melatonine in moedermelk

De melatonineconcentratie in borstvoeding volgt hetzelfde 24-uursritme als in de moeder. De eerste dagen na de bevalling bevat moedermelk zelfs een extra hoeveelheid melatonine. Artsen van de afdeling Neonatologie van de Universiteit van Shanghai onderzochten het melatoninegehalte van borstvoeding bij 98 vrouwen die daar net waren bevallen. Daarbij werd de melatoninespiegel in borstvoeding van de eerste paar dagen na de bevalling vergeleken met de hoeveelheid melatonine in borstvoeding vier weken later. De hoeveelheid melatonine bleek de eerste week de helft hoger te zijn dan vier weken later. Die hogere concentratie melatonine in moedermelk is erg belangrijk omdat melatonine het hersenweefsel van de pasgeborene beschermt tegen schade door zuurstoftekort tijdens de geboorte. Eventuele schade kan zo sneller ‘genezen’. Zeker de eerste week na de geboorte is het geven van borstvoeding dus erg belangrijk.

Melatonine wordt gemaakt tijdens de avond en nacht. De aanmaak stopt zodra het licht wordt. De foetus in de baarmoeder merkt niets van de afwisseling van licht en donker. Hij kan zelf geen melatonine aanmaken, maar krijgt gelukkig het melatonineritme van de moeder mee via de navelstreng. Pas drie maanden na de geboorte is de baby in staat zelf melatonine aan te maken. Tot die tijd is het kind dus geheel afhankelijk van melatonine in de moedermelk. Daarom is het geven van borstvoeding gedurende die eerste drie levensmaanden zo belangrijk. Moedermelk bevat namelijk in de loop van de avond en ’s nachts melatonine. Moeders die kolven moeten daar rekening mee houden. Je moet ’s avonds en ‘s nachts gekolfde moedermelk niet overdag geven. Zo voorkom je dat het normale 24-uursritme van je baby ontregeld raakt. Ook is het belangrijk dat je zo weinig mogelijk licht aandoet als je ’s nachts je kind voedt. Want anders rem je de aanmaak van melatonine.

Bij baby’s die tijdens de bevalling ernstig zuurstofgebrek oplopen, ontstaan in de weken na de bevalling vaak hersenbeschadigingen. Deze kunnen later leiden tot ontwikkelingsachterstand en motorische problemen (cerebrale parese).
Op dit moment doet de afdeling Neonatologie van de George Washington Universiteit daarom onderzoek met het geven van extra melatonine aan baby’s die tijdens de geboorte duidelijk zuurstoftekort (asfyxie) hebben gehad. Bij controle na zes maanden bleken van de veertien baby’s in de melatoninegroep er tien (71%) zich normaal te ontwikkelen. Van de elf pasgeborenen met zuurstoftekort die de standaardbehandeling kregen, bleken slechts drie (27%) zich normaal te ontwikkelen.

Bronnen
Qin Y, Shi W, Zhuang J, et al. Variations in melatonin levels in preterm and term human breast milk during the first month after delivery. Sci Rep. 2019;9(1):17984. Published 2019 Nov 29. doi:10.1038/s41598-019-54530-2

McKenna H, Reiss IKM. The case for a chronobiological approach to neonatal care. Early Hum Dev. 2018 Sep 8. pii: S0378-3782(18)30550-4. doi: 10.1016/j.earlhumdev.2018.08.012

Aly H, Elmahdy H, El-Dib M, Rowisha M, Awny M, El-Gohary T, Elbatch M, Hamisa M, El-Mashad AR. Melatonin use for neuroprotection in perinatal asphyxia: a randomized controlled pilot study. J Perinatol. 2015 Mar;35(3):186-91. doi: 10.1038/jp.2014.186