Tag: covid 19

Nieuw onderzoek met melatonine tegen COVID-19

Het risico op ernstiger beloop van COVID neemt bij behandeling met melatonine met de helft af en het sterfterisico is zelfs driemaal lager dan zonder melatonine. Het herstel verloopt tijdens behandeling met melatonine zelfs bijna viermaal sneller dan zonder melatonine (zie forest plot hieronder). Dit blijkt uit een meta-analyse van gegevens van meerdere onderzoeken met melatonine bij mensen met COVID (Lan 2022). Deze meta-analyse werd begin 2022 gepubliceerd. Hierna verscheen er nog een publicatie over dubbelblind onderzoek met melatonine bij patiënten met COVID (Fogleman 2022) met min of meer dezelfde gunstige uitkomsten.

Helaas werd bij geen van de deelnemers gemeten hoeveel melatonine ze zelf aanmaakten. Dit is merkwaardig, omdat zo’n meting een uitgelezen kans is om vast te stellen of iedereen gebaat is bij een behandeling met melatonine, of dat dit vooral geldt voor mensen die zelf (te) weinig melatonine aanmaken. Een onderzoek om erachter te komen of een auto na het toevoegen van 10 liter benzine meer kilometers kan afleggen dan een auto waaraan men geen 10 liter benzine extra toevoegt, is immers ook geen goed onderzoek als niet voor het tanken wordt gemeten hoeveel benzine er al in elke tank zit.

Melatonine wordt in de pijnappelklier van de hersenen alleen ’s nachts aangemaakt, en reguleert het slaap-waakcentrum. Pas sinds kort is bekend dat melatonine ook in andere weefselcellen zelfs overdag wordt aangemaakt en ter plekke belangrijke functies vervult. Zo werkt melatonine daar als antioxidant en beschermt het weefselcellen tegen schadelijke invloed van vrije radicalen.

Daarnaast heeft melatonine een dubbele invloed op onze weerstand tegen infectieziekten. Aan de ene kant activeert het de weerstand tegen bacteriën en virussen. Tegelijkertijd voorkomt melatonine dat het immuunsysteem bij een infectieziekte overreageert. Dat laatste gebeurt bij COVID-19. Het coronavirus veroorzaakt zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) produceert (cytokinenstorm). Hierdoor worden behalve het coronavirus ook de longweefselcellen aangevallen. Dit veroorzaakt een acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS). Dit zijn de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie.

In de dubbelblindstudie van Farnoosh werd ook onderzocht op welke manier het immuunsysteem van de deelnemers reageerde op de behandeling met melatonine. Hierbij werd gedurende de opname in het bloed de hoeveelheid gemeten van allerlei stoffen die met ontstekingen en immuniteit te maken hebben. Een van de belangrijkste bevindingen was dat de hoeveelheid cytokinen bij patiënten die met melatonine waren behandeld duidelijk lager was dan die in de controlegroep.

Er zijn inmiddels ongeveer 200 wetenschappelijke publicaties over de rol van melatonine bij de bescherming tegen COVID-19 en bij de behandeling verschenen. In een systematic review maken Molina-Carballo en collega’s (2022) een analyse van wat op dat moment bekend is over de rol van melatonine bij de afweer tegen infecties en COVID-19 in het bijzonder. Een systematic review is een op gestructureerde wijze uitgevoerd literatuuronderzoek. In een systematic review wordt antwoord gegeven op een centrale vraag door alle relevante onderzoeken inzichtelijk samen te vatten. Een systematic review is daardoor een efficiënte en betrouwbare informatiebron voor artsen, beleidsmakers en onderzoekers.

Ondanks de gunstige resultaten van wetenschappelijk onderzoek met melatonine bestaat er nog veel weerstand tegen het gebruik van melatonine bij de behandeling van COVID-19. Komt dat misschien doordat de meeste mensen, inclusief artsen, denken dat melatonine alleen te maken heeft met slaap? Of is het conservatisme? Nieuwe medicijnen worden doorgaans alleen voorgeschreven als ze in een behandelprotocol zijn opgenomen. En een behandelprotocol vereist nu eenmaal jaren van voorbereiding. Ook zit er op melatonine geen patent. De farmaceutische industrie is daarom niet geïnteresseerd in kostbaar onderzoek met melatonine.

Meer info over melatonine en COVID-19

Meten van je eigen melatoninespiegel

Bronnen:

Lan SH, Lee HZ, Chao CM, Chang SP, Lu LC, Lai CC. Efficacy of melatonin in the treatment of patients with COVID-19: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Med Virol. 2022 May;94(5):2102-2107.

Fogleman C, Cohen D, Mercier A, Farrell D, Rutz J, Bresz K, Vernon T. A Pilot of a Randomized Control Trial of Melatonin and Vitamin C for Mild-to-Moderate COVID-19. J Am Board Fam Med. 2022 Jul-Aug;35(4):695-707.

Molina-Carballo A, Palacios-López R, Jerez-Calero A, Augustín-Morales MC, Agil A, Muñoz-Hoyos A, Muñoz-Gallego A. Protective Effect of Melatonin Administration against SARS-CoV-2 Infection: A Systematic Review. Curr Issues Mol Biol. 2021 Dec 22;44(1):31-45.

Melatonine en Long Covid

Melatonine speelt een belangrijke rol bij de bescherming tegen COVID-19 en bij de langdurige klachten na het doormaken ervan (Long Covid). Over de bescherming van melatonine tegen COVID-19 zijn inmiddels 77 studies verschenen. Ook zijn er twee publicaties over de relatie tussen melatonine en Long Covid. De eerste (Loh juli 2022) gaat in op de bescherming van melatonine tegen de onderliggende stoornis in het lichaam (oxidatieve stress in de mitochondriën) bij het ontstaan van Long Covid en de tweede publicatie (Jarrett februari 2022) biedt de basis voor verder klinisch onderzoek met melatonine bij de preventie van Long Covid.

Na het doormaken van een COVID-19-infectie hebben veel mensen langdurig last van klachten. Engelse artsen (Han 2022) onderzochten in een meta-analyse achttien studies die bij totaal 8591 mensen nagingen hoeveel van hen een jaar na het doormaken van een COVID-19-infectie nog steeds klachten hadden. In deze meta-analyse bleken dat klachten over chronische vermoeidheid en spierzwakte het vaakste voorkwamen. Een op de vier mensen houdt hier nog maandenlang last van. Pijnlijke spieren en gewrichten (28%) en kortademigheid (18%) komen ook vaak voor. Minder bekend, maar zeker niet minder belangrijk zijn depressieve gevoelens (23%), angst (22%), vergeetachtigheid (19%), concentratieproblemen (18%) en slapeloosheid (12%).

De acute fase van COVID-19 duurt gemiddeld vier tot vijf weken. Na twee weken is de hoeveelheid virus in het lichaam op zijn hoogtepunt en daalt daarna snel. Meestal is het virus met een PCR-test na vier tot vijf weken niet meer aantoonbaar. De acute fase van de infectie is dan voorbij. Wel kunnen nog maandenlang klachten aanwezig blijven. In dat geval spreken we van Long Covid. Het is niet goed duidelijk wie meer of juist minder risico op Long Covid klachten loopt. Deze klachten komen in elke leeftijdsgroep voor en even vaak bij mannen als bij vrouwen. Mogelijk lopen mensen met overgewicht een iets hoger risico. Vermoeidheid is bij mensen met Long Covid de meestgehoorde klacht (51%), gevolgd door kortademigheid (35%), pijnlijke spieren en gewrichten (25%) en concentratieproblemen (25%).

Bij COVID-19 treedt onder meer een verstoring op van de werking van de mitochondriën. Een mitochondrion is een essentieel onderdeel van elke cel. Hier worden suikerbestanddelen omgezet in energie. Melatonine beschermt de mitochondriën tegen schadelijke invloeden van buitenaf. Melatonine wordt ’s nachts aangemaakt in de hersenen. Minder bekend is dat melatonine ook in minieme hoeveelheden wordt aangemaakt in de mitochondriën van elke lichaamscel. Melatonine als antioxidant is een van de lichaamseigen stoffen die op celniveau moeten beschermen tegen de bij de COVID-19-ontstekingsprocessen vrijkomende schadelijke eiwitten en reactieve zuurstofcomponenten of oxidanten (ROS). De hoeveelheid aangemaakte melatonine bepaalt voor een deel de mate waarin het lichaam zich kan verweren tegen de ontstekingsprocessen. Op basis hiervan wordt momenteel onderzocht in hoeverre melatonine ingezet kan worden bij de behandeling van mensen met Long Covid.

Interessant is ook om te weten in hoeverre mensen met een lage melatoninespiegel meer risico lopen op het krijgen van Long Covid-klachten. Theoretisch zou dit het geval zijn, net zoals dat mensen met lage melatoninespiegels een hoger risico lopen om na besmetting ernstiger ziek te worden. Hoewel niet iedereen met een lage melatoninespiegel slaapproblemen heeft, is er wel een verband tussen lage melatoninespiegels en chronische slaapproblemen. Dit zien we vooral bij het ouder worden gebeuren. Vaak zie je ook bij mensen met een lage melatoninespiegel dat ze koffie slechter verdragen. Ze drinken dan alleen overdag koffie, maar ’s avonds niet omdat ze anders moeilijk in slaap kunnen vallen. Of iemand die slecht tegen koffie kan ’s nachts een lage melatoninespiegel heeft, kan eenvoudig met een speekseltest via deze website worden vastgesteld.

Er is veel verwarring over het effect van vaccinaties tegen COVID en de kans op long covid indien je na een vaccinatie later toch COVID-19 krijgt. De meest recente meta-analyse van studies naar het effect van vaccinaties tegen COVID-19 (Li september 2022) toont een effectiviteit aan van 79,5%. De kans op long covid bij mensen die na een vaccinatie toch COVID-19 krijgen is 41% lager dan bij ongevaccineerden die COVID-19 krijgen (Murugesu october 2022).

Bronnen:

Han Q, Zheng B, Daines L, Sheikh A. Long-Term Sequelae of COVID-19: A Systematic Review and Meta-Analysis of One-Year Follow-Up Studies on Post-COVID Symptoms. Pathogens. 2022 Feb 19;11(2):269.

Su WL, Wu CC, Wu SV, Lee MC, Liao MT, Lu KC, Lu CL. A Review of the Potential Effects of Melatonin in Compromised Mitochondrial Redox Activities in Elderly Patients With COVID-19. Front Nutr. 2022 Jun 20;9:865321.

Jarrott B, Head R, Pringle KG, Lumbers ER, Martin JH. ‘LONG COVID’ – A hypothesis for understanding the biological basis and pharmacological treatment strategy. Pharmacol Res Perspect. 2022 Feb;10(1):e00911.

Loh D, Reiter RJ. Melatonin: Regulation of Viral Phase Separation and Epitranscriptomics in Post-Acute Sequelae of COVID-19. Int J Mol Sci. 2022 Jul 23;23(15):8122.

Li Z, Liu S, Li F, Li Y, Li Y, Peng P, Li S, He L, Liu T. Efficacy, immunogenicity and safety of COVID-19 vaccines in older adults: a systematic review and meta-analysis. Front Immunol. 2022 Sep 13;13:965971.

Murugesu JA. Vaccines could cut the risk of long covid by two-fifths. New Sci. 2022 Oct 8;256.

 

Peperdure COVID-19-medicijnen niet beter dan melatonine of andere goedkope alternatieven

Melatonine blijkt net zo effectief in de beginfase van COVID-19 als officieel toegelaten medicijnen die meer dan € 1000 per dag kosten. Dat geldt ook voor ivermectine. Dit blijkt uit een meta-analyse die de resultaten van meer dan duizend onderzoeken met meer dan honderd medicijnen voor de behandeling van COVID-19 met elkaar vergeleek.

 

 

 

 

In deze tabel staan de gegevens van de acht effectiefste middelen die in de beginfase van de ziekte gebruikt kunnen worden.

 

Nederlandse richtlijnen voor gebruik van medicijnen tegen COVID-19 bevatten wel peperdure nieuwe medicijnen, maar de véél goedkopere en net zo werkzame alternatieven worden afgeraden (ivermectine) of volledig genegeerd (melatonine). Dit blijkt uit de gegevens van Creative Commons, een Amerikaanse non-profit openbare databank, waarin alle publicaties over onderzoek naar alle werkzame stoffen tegen COVID-19 zijn verzameld. Deze worden verwerkt in zogeheten meta-analyses en gepubliceerd op hun website.

Elk onderzoek waarin een middel tegen COVID-19 wordt ingezet wordt in de meta-analyse van Creative Commons meegenomen. Dus niet alleen onderzoeksresultaten met officieel door de gezondheidsorganisaties geadviseerde en geregistreerde medicijnen, maar ook resultaten van onderzoek naar ‘alternatieve’ of ‘controversiële’ medicijnen. De meta-analyse wordt telkens als er een nieuwe publicatie verschijnt, bijgewerkt. De databank bevat nu meer dan duizend studies met een of meer medicijnen voor de behandeling van COVID-19. Daarbij zitten studies naar het effect van deze medicijnen op ernstig zieke patiënten die in het ziekenhuis zijn opgenomen, maar ook op patiënten met milde klachten.

Medicijnen met vijf of meer publicaties, ongeacht fase van de ziekte

verbetering (%) dagprijs ($) studies patiënten
casirivimab 74 2100 9 35238
ivermectine 67 1 66 49396
bamlanivimab 65 1250 9 19400
melatonine 64 1 11 13517
povidonjodium 60 1 9 2256
antiandrogenen 59 5 6 523
nitazoxanide 55 4 6 1464
molnupiravir 54 700 5 2078
zink 48 1 20 50281
vitamine D 45 1 53 66371
Favipiravir 33 20 18 4231
colchicine 31 1 12 17762
hydroxychloroquine 25 1 298 413756
probiotica 21 5 13 16948
aspirine 20 1 23 80752
Remdesivir 19 3120 24 97505
metformine 14 10 11 25758
vitamine C 11 1 25 30398
convalescent plasma -1 5000 13 14426

Het véél minder effectieve, maar wel peperdure middel Remdesivir staat in de Nederlandse richtlijn bovenaan. In de meta-analyse van Creative Commons staat het als een van de minder effectieve middelen laag in de rij. Opvallend is dat in deze meta-analyse vitamine D zelfs betere resultaten geeft dan Remdesivir en dat Remdesivir niet eens beter lijkt te werken dan aspirine.

De volgende dwingende boodschap staat op de website van Creative Commons:

‘Treatments do not replace vaccines and other measures. All practical, effective, and safe means should be used. Elimination is a race against viral evolution. No treatment, vaccine, or intervention is 100% available and effective for all variants. Denying efficacy increases the risk of COVID-19 becoming endemic; and increases mortality, morbidity, and collateral damage.‘

Andere info over melatonine bij COVID-19 op deze website

Waarom melatonine als effectief middel tegen COVID-19 wordt genegeerd

Melatonine blijkt in eerste dubbelblindstudie effectief tegen COVID-19

Zeer gunstig effect van melatonine bij COVID-patiënten op IC

Monografie melatonine bij COVID-19

Wat doet melatonine bij COVID-19?

Melatonine blijkt in eerste dubbelblindstudie effectief tegen COVID-19

Er zijn inmiddels meer dan honderd wetenschappelijke publicaties over het gunstige effect van melatonine bij de behandeling van COVID-19 verschenen. Ook zijn nu de eerste gunstige resultaten van een dubbelblind onderzoek met melatonine gepubliceerd. Toch bestaat er nog veel weerstand tegen het gebruik van melatonine bij de behandeling van COVID-19. Komt dat misschien doordat de meeste mensen, inclusief artsen, denken dat melatonine alleen te maken heeft met slaap? Of dat melatonine een hormoon zou zijn, wat het echter niet is.

Melatonine wordt in de pijnappelklier van de hersenen alleen ’s nachts aangemaakt, en reguleert het slaap-waakcentrum. Pas sinds kort is bekend  dat melatonine ook in andere weefselcellen zelfs overdag wordt aangemaakt en ter plekke belangrijke functies vervult. Zo werkt melatonine daar als antioxidant en beschermt het weefselcellen tegen schadelijke invloed van vrije radicalen.
Daarnaast heeft melatonine een dubbele invloed op onze weerstand tegen infectieziekten. Aan de ene kant activeert het de weerstand tegen bacteriën en virussen. Tegelijkertijd voorkomt melatonine dat het immuunsysteem bij een infectieziekte overreageert. Dat laatste gebeurt bij COVID-19. Het coronavirus veroorzaakt zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) produceert (cytokinenstorm). Hierdoor worden behalve het coronavirus ook de longweefselcellen aangevallen. Dit veroorzaakt een acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS). Dit zijn de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie.

Op dit moment zijn er ten minste acht dubbelblindstudies gaande naar het effect van melatonine bij de behandeling van COVID-19. Van de eerste hiervan zijn nu de resultaten bekend. Bij deze eerste dubbelblindstudie werden 44 ziekenhuispatiënten met matige tot ernstige klachten behandeld met driemaal daags 3 mg melatonine of een placebo. Daarnaast kreeg iedereen de gebruikelijke ziekenhuis behandeling. De 24 patiënten die melatonine kregen vertoonden een significante verbetering van de klachten, zoals hoesten, kortademigheid en vermoeidheid. De longafwijkingen waren minder ernstig en de bloedafwijkingen waren minder ernstig dan die van de controlegroep. Tot slot was de opnameduur van de met melatonine behandelde groep korter dan in de controlegroep.

In deze dubbelblindstudie werd ook onderzocht op welke manier het immuunsysteem bij de deelnemers reageerde op de behandeling met melatonine. Hierbij werd gedurende de opname in het bloed de hoeveelheid gemeten van allerlei stoffen die met ontstekingen en immuniteit te maken hebben. Een van de belangrijkste bevindingen was dat de hoeveelheid cytokinen bij patiënten die met melatonine waren behandeld duidelijk lager was dan die in de controlegroep. Helaas was bij geen van de patiënten voorafgaand aan de behandeling met melatonine gemeten of er sprake was van lage melatoninespiegels. Mensen die te weinig melatonine aanmaken lopen namelijk waarschijnlijk meer kans om na besmetting met het coronavirus een ernstiger beloop van de COVID-19 infectie door te maken. Meting van de melatoninespiegel is een eenvoudig onderzoek. De hoogte ervan kan in een speekselmonster worden bepaald. Deze meting kun je via deze website aanvragen.

De vraag is nu waarom artsen nog steeds aarzelen om melatonine te gebruiken bij de behandeling van COVID-19 patiënten. Waarschijnlijk heeft dat te maken met een soort van conservatisme. Nieuwe medicijnen worden doorgaans alleen voorgeschreven wanneer ze in een behandelprotocol zijn opgenomen. En een behandelprotocol vereist nu eenmaal jaren van voorbereiding. Ook zit er op melatonine geen patent. De farmaceutische industrie is daarom niet geïnteresseerd in kostbaar onderzoek met melatonine.

In een recentelijk verschenen publicatie doet een aantal artsen onder leiding van Gregory Brown een beroep op de medische wereld om de gunstige werking van melatonine bij COVID-19 serieus te nemen. COVID-19 zal de komende jaren niet verdwijnen en melatonine is een goedkoop en veilig middel.

Bronnen

Brown GM, Pandi-Perumal SR, Pupko H, Kennedy JL, Cardinali DP. Melatonin as an Add-On Treatment of COVID-19 Infection: Current Status. Diseases. 2021 Sep 20;9(3):64.

Farnoosh, G., Akbariqomi, M., Badri, T., Bagheri, M., Izadi, M., Saeedi-Boroujeni, A., Rezaie, E., Ghaleh, H.E.G., Aghamollaei, H., Fasihi Ramandi, M. et al. Efficacy of a Low Dose of Melatonin as an Adjunctive Therapy in Hospitalized Patients with COVID-19: A Randomized, Double-blind Clinical Trial. Arch. Med Res. 2021.

Hosseini, A., Esmaeili Gouvarchin Ghaleh, H., Aghamollaei, H., Fasihi Ramandi, M., Alishiri, G., Shahriary, A., Hassanpour, K., Tat, M., Farnoosh, G. Evaluation of Th1 and Th2 mediated cellular and humoral immunity in patients with COVID-19 following the use of melatonin as an adjunctive treatment. Eur. J. Pharmacol. 2021, 904, 174193.

Zeer gunstig effect van melatonine bij COVID- patiënten op IC

Melatonine lijkt bij mensen met COVID-19 die op de IC zijn opgenomen, zeer gunstig uit te pakken. Het effect is mogelijk zelfs gelijkwaardig aan dexamethason, het medicijn dat momenteel eerste keus is op de IC. Aldus de eerste publicatie met resultaten van de behandeling van een grote groep COVID-19-patiënten met melatonine. Het betreft een prepublicatie op de website medRxiv, waarop belangrijke onderzoekresultaten voorafgaand aan publicatie in een medisch tijdschrift worden getoond.

Bij het onderzoek is in de dossiers van 948 COVID-19-patiënten die op de IC werden opgenomen en beademd werden, gekeken naar de medicijnen die zij daar kregen en naar de invloed die dit had op de overlevingskansen. De behandelresultaten werden vergeleken met een controlegroep die bestond uit 2981 patiënten die COVID-19 negatief waren en om een andere reden langdurig op de IC beademd waren. Veelgebruikte middelen waren spierverslappers (77 procent), verschillende soorten insuline (87 procent), dexamethason, prednison andere soorten bijnierschorshormonen (65 procent), melatonine (21 procent) en het kalmerende middel quetiapine (27 procent). Vervolgens werd er voor elk medicijn een statistische analyse gemaakt van de kans op overleving ten opzichte van patiënten die dit middel niet gebruikten. Gebruik van melatonine en enkele soorten insuline en het bijnierschorshormoon dexamethason was significant verbonden met een grotere kans op overleven. Gebruik van schildklierhormoon en de bijschildklierhormonen methylprednisolon en hydrocortison was juist significant verbonden met een grotere kans op sterfte.

In deze grafiek is te zien wat het effect van melatonine bij de behandeling was. Van de patiënten die een week aan de beademing lagen en melatonine kregen was de kans om te overleven 98 procent, terwijl dit bij de patiënten die geen melatonine kregen maar 72 procent was. En naarmate iemand langer op de IC moest blijven namen de overlevingskansen bij patiënten die melatonine kregen veel minder snel af dan bij patiënten die geen melatonine kregen.

Het is moeilijk om op basis van dit type onderzoek vast te stellen hoe groot de invloed van melatonine is op het gunstige beloop van de ziekte bij de gebruikers. Hiervoor is grootschalig dubbelblindonderzoek nodig. De meeste artsen willen liever wachten tot hiervan de resultaten bekend zijn. Hier is echter geen tijd voor, omdat dit type onderzoek vele maanden in beslag neemt. Die tijd is er niet, gezien de grote toeloop van COVID-19- patiënten naar de ziekenhuizen. Bovendien is melatonine een goedkoop en veilig middel, zonder echt schadelijke bijwerkingen. Bovendien kan het al in de beginfase van de ziekte voorgeschreven worden, waardoor de toestroom van patiënten naar de ziekenhuizen beperkt kan worden.

Lees hier meer over de werking van melatonine bij COVID-19.

Bron:

Ramlall V, Zucker J, Tatonetti N. Melatonin is significantly associated with survival of intubated COVID-19 patients. medRxiv [Preprint]. 2020 Oct 18:2020.10.15.20213546. doi: 10.1101/2020.10.15.20213546. PMID: 33083812; PMCID: PMC7574268.

Waarom melatonine als effectief middel tegen COVID-19 wordt genegeerd

Nederlandse artsen doen hun COVID-19-patiënten tekort als ze hen alleen maar behandelen met het officieel erkende virusdodende middel remdesivir en niet met melatonine. Melatonine heeft een vergelijkbaar effect en kost per behandeling slechts een fractie. In de Verenigde Staten is dat anders. Zelfs de Amerikaanse president Donald Trump krijgt van zijn behandelend specialisten melatonine voorgeschreven!

Tot nu toe verschenen er 53 wetenschappelijke artikelen over het effect van melatonine bij COVID-19 in ‘peer-reviewed’ medische vakbladen, die alleen artikelen opnemen die zijn geschreven door experts. Die artikelen worden beoordeeld door andere experts voordat het tijdschrift tot publicatie overgaat. Geen enkele Nederlandse wetenschapper heeft aan een van deze 53 publicaties meegewerkt. Nederlandse artsen zwijgen melatonine dood, terwijl in Spanje en in de Verenigde Staten melatonine al wel wordt voorgeschreven en het effect ervan bij COVID-19 wordt onderzocht.

In Nederland zegt het Advies Behandelopties bij Patiënten met COVID-19 van het SWAB (Stichting Werkgroep Antibioticabeleid) dat bij milde klachten nog geen medicatie gegeven wordt. Bij ernstige klachten, als extra zuurstofbehoefte ontstaat, is er een kort lijstje met de medicijnen die gegeven mogen worden. Op dit lijstje is remdesivir het enige officieel erkende virusdodende middel. Sinds die officiële erkenning is de prijs van een behandeling met remdesivir van € 250 omhooggeschoten naar € 2500. Dit is dus kassa voor de Amerikaanse fabrikant Gilead.

Omdat er geen patent meer rust op melatonine interesseert de farmaceutische industrie zich niet voor onderzoek naar het effect van melatonine tegen COVID-19. Een behandeling met melatonine bij COVID-19 kost nu minder dan € 20, dus daaraan is nauwelijks iets te verdienen. Een farmaceutisch bedrijf moet eerst honderden miljoenen investeren in onderzoek met melatonine bij COVID-19, om het officieel voor de behandeling van COVID-19 te kunnen laten registreren bij de gezondheidsautoriteiten. Hierna kan elk ander farmaceutisch bedrijf zonder die investeringskosten te maken melatonine voor de behandeling van COVID-19 verkopen..

De meeste Nederlandse artsen zijn in het algemeen conservatief. Ze houden graag vast aan protocollen en denken niet graag ‘out-of-the-box’. Melatonine valt namelijk in de categorie voedingssupplementen. Ze kiezen liever voor een ‘echt’ medicijn om te voorkomen dat hun collega’s ze met de nek aankijken. Omdat melatonine in potentie een effectief middel tegen COVID-19 is, doen ze met die keuze hun patiënten tekort.

WAAROM MELATONINE TOEVOEGEN AAN BEHANDELING VAN COVID-19

Begin 2020 werd Nederland overvallen door het coronavirus. Ongetwijfeld zullen er geneesmiddelen gevonden worden. En hopelijk komt er begin 2021 een vaccin tegen COVID-19 beschikbaar. Maar het duurt misschien jaren voor er een effectieve behandeling beschikbaar is. De luxe om hierop te wachten hebben we niet. De voorspelling was dat eind 2020, als het griepseizoen begint, er waarschijnlijk een tweede golf COVID-19-patiënten zou komen. Inmiddels is deze eind september al begonnen. Er is nu dus een grote behoefte aan een of meer veilige geneesmiddelen die gebruikt kunnen worden om de gevolgen van een besmetting met het coronavirus te beperken. Een van deze middelen kan melatonine zijn.1-7

Melatonine kan ingezet worden als profylactisch geneesmiddel om mensen die besmet zijn geraakt met het coronavirus, te beschermen tegen echt ziek worden. Melatonine kan ook therapeutisch gebruikt worden bij mensen die al ziek zijn. Het doel hiervan is de ernst van de ziekte COVID-19 te beperken en de kans op longcomplicaties zo klein mogelijk te maken. Melatonine kan gegeven worden in combinatie met andere geneesmiddelen. Het is een veilig en goedkoop middel en kan zonder problemen in grote hoeveelheden worden geproduceerd.

WAT MELATONINE DOET

Melatonine is een lichaamseigen stof die ’s nachts in de pijnappelklier in de hersenen wordt aangemaakt en die onder meer betrokken is bij het regelen van ons slaap-waakritme. Daarnaast vervult melatonine enkele andere essentiële functies.9 Zo is melatonine werkzaam als antioxidant en is het betrokken bij de afbraak van schadelijke stoffen die ons lichaam binnenkomen. Ook heeft melatonine een antivirale en ontstekingsremmende werking. Het draagt bij aan de lichamelijke afweer tegen bacteriën en virussen door onder meer T-cellen (speciale witte bloedcellen), te activeren.

Melatonine speelt een centrale regulerende rol bij het aansturen van deze processen en bij het dag-nachtritme van de verschillende stofwisselingsprocessen en de energiebalans. Deze balans zorgt ervoor dat de lichaamsprocessen tijdens de actieve fase overdag gericht zijn op energie leveren, zoals eten, vertering, opname van voedingsstoffen, opslaan van reserves en levering van energie door voedingsstoffen te verbranden. Tijdens de rustfase ’s nachts wordt juist energie uit opgeslagen reserves gehaald om de lichaamsprocessen tijdens de slaap te kunnen laten voortgaan. Melatonine zet daartoe onder meer bepaalde genen in het DNA ‘aan’ of juist ‘uit’ als de melatoninespiegel ’s avonds stijgt. Als ’s morgens de melatoninespiegel daalt, gebeurt het omgekeerde. De genen die waren ‘aangezet’ worden ‘uitgezet’ en andersom. Een tekort aan melatonine leidt er daardoor op den duur toe dat er minder aanmaak van insuline (suikerziekte) plaatsvindt en dat cellen ongevoeliger worden voor de werking van insuline (suikerziekte),10 Andere gevolgen zijn toename van vetopslag (overgewicht)11 en toename van de aanmaak van vetten (hart- en vaatziekten)12. Melatoninetekort speelt dus een rol bij alle belangrijke risicofactoren voor het ernstiger verloop van een corona-infectie.5

WAT DOET MELATONINE BIJ COVID-19?

Als sprake is van een virusinfectie activeert ons lichaam het immuunsysteem om het betrokken virus te bestrijden. Het coronavirus veroorzaakt echter zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het NLRP3-inflammasoom wordt geactiveerd en het lichaam overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) produceert. Deze extreme reactie (cytokinenstorm) kan leiden tot de uitstoot van zoveel cytokinen dat niet alleen het virus wordt aangevallen, maar ook eigen weefselcellen.1,8 Dit proces doet zich vooral in de longen voor en kan in korte tijd een ernstige dubbele longontsteking met heftige benauwdheid veroorzaken. Beademing is dan vaak noodzakelijk.

Melatonine is ontstekingsremmer en antioxidant tegelijkertijd. Het is werkzaam tegen door virussen veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS).3,8 Dit zijn de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie. Melatonine remt verder het NLRP3-inflammasoom en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt (‘cytokinenstorm’) bij een ernstige virusinfectie als COVID-19.8

Coronapatiënten ondervinden veel last van slaapproblemen. Voldoende slaap is zoals bekend van groot belang bij de genezing van iedere infectieziekte, ongeacht de oorzaak ervan. Melatonine verlicht slaapproblemen en bevordert daarmee het herstel.

ARGUMENTEN VOOR TOEPASSING VAN MELATONINE BIJ COVID-19

Wetenschappers uit verschillende landen wijzen erop dat melatonine bescherming kan bieden bij een besmetting met het coronavirus en de ernst van het ziektebeloop bij COVID-19 kan beperken. Hiervoor zijn vier zwaarwegende argumenten aan te voeren.

  1. Het gunstige effect van melatonine op de weerstand tegen infectieziekten en de regulatie van het immuunsysteem is ruimschoots aangetoond. Dat geldt ook voor de complicaties in de longen, namelijk de acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS).3 Deze complicaties leiden tot langdurige opnames op de IC-afdeling vanwege de noodzakelijke beademing.
  2. Uit dierproeven blijkt dat melatonine effectief is bij de behandeling van met het coronavirus besmette muizen en bij op COVID-19 lijkende infectieziekten als SARS.2,3
  3. Een aantal risicofactoren om na een besmetting met het coronavirus COVID-19 te krijgen en op een ernstiger beloop hiervan, hebben te maken met lage melatoninespiegels. Dit geldt met name voor mensen ouder dan 65 jaar. De helft van de patiënten die met COVID-19 in het ziekenhuis zijn opgenomen, is ouder dan 65 jaar. Van de overledenen (die getest zijn) is driekwart ouder dan 75 jaar. Dat leeftijd een risicofactor is, kan te maken hebben met de afname van de melatonineproductie als je ouder wordt.8,13 De nachtelijke melatoninespiegel van zestigplussers is de helft lager dan die van twintigjarigen. De melatoninespiegel van mensen met overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten is vaak nog lager.11 Dat de ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit juist twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken als jongvolwassenen.12
  4. Mensen die negatief getest worden op het coronavirus en bij wie het virus dus niet gevonden wordt, blijken driemaal vaker melatonine te slikken dan mensen bij wie de test positief uitvalt.14

WANNEER KAN MELATONINE BIJ DE BEHANDELING VAN COVID-19 WORDEN INGEZET?

De ontwikkeling van nieuwe medicijnen kost miljoenen en het duurt jaren voordat de medicijnautoriteiten een nieuw middel hebben goedgekeurd. Melatonine kan echter direct worden ingezet omdat het al jarenlang wordt gebruikt en een erkend veilig middel is.

Een behandeling met melatonine moet niet te lang op zich laten wachten. Medisch specialisten uit de VS, Israël en Rusland noemen verschillende redenen waarom melatonine bij COVID-19-verschijnselen al in de beginfase van de ziekte zou moeten worden gegeven om het risico op een ernstig beloop zo klein mogelijk te maken.2 Daardoor zouden er minder mensen met corona op de IC hoeven te belanden. Al eerder wezen Chinese corona-artsen op het gebruik van melatonine bij de behandeling van coronapatiënten.3 Het eerste grote dubbelblind onderzoek naar het effect van een behandeling met melatonine bij COVID-19 is in april gestart in een aantal Spaanse ziekenhuizen.15 Het onderzoek wordt uitgevoerd bij mensen die in de gezondheidszorg werken en daarmee een verhoogd risico lopen op infectie met het coronavirus.

Referenties:

  1. Reiter RJ, Abreu-Gonzalez P, Marik PE, Dominguez-Rodriguez A. Therapeutic Algorithm for Use of Melatonin in Patients With COVID-19. Front Med (Lausanne). 2020;7:226. Published 2020 May 15
  2. Shneider A, Kudriavtsev A, Vakhrusheva A. Can melatonin reduce the severity of COVID-19 pandemic? Published online ahead of print, 2020 Apr 29. Int Rev Immunol. 2020;1‐10.
  3. Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment. Published online ahead of print, 2020 Mar 23. Life Sci. 2020;117583.
  4. Cheng F, Rao S, Mehra R. COVID-19 treatment: Combining anti-inflammatory and antiviral therapeutics using a network-based approach [published online ahead of print, 2020 Jun 30]. Cleve Clin J Med. 2020;10.3949/ccjm.87a.ccc037
  5. Simko F, Reiter RJ. Is melatonin deficiency a unifying pathomechanism of high risk patients with COVID-19? [published online ahead of print, 2020 Jun 3]. Life Sci. 2020;256:117902.
  6. Reiter RJ, Sharma R, Ma Q, Dominquez-Rodriguez A, Marik PE, Abreu-Gonzalez P. Melatonin Inhibits COVID-19-induced Cytokine Storm by Reversing Aerobic Glycolysis in Immune Cells: A Mechanistic Analysis [published online ahead of print, 2020 May 11]. Med Drug Discov. 2020;6:100044.
  7. Anderson G, Reiter RJ. Melatonin: Roles in influenza, Covid-19, and other viral infections. Rev Med Virol. 2020;30(3):e2109.
  8. Hardeland R, Tan DX. 2020. Protection by melatonin in respiratory diseases: valuable information for the treatment of COVID-19. Melatonin Research. 3, 3 (Jun. 2020), 264-275.
  9. Tordjman S, Chokron S, Delorme R, et al. Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits. Curr Neuropharmacol. 2017;15(3):434-443.
  10. Pourhanifeh MH, Hosseinzadeh A, Dehdashtian E, Hemati K, Mehrzadi S. Melatonin: new insights on its therapeutic properties in diabetic complications. Diabetol Metab Syndr. 2020;12:30. Published ahead of print 2020 Apr 8.
  11. Cipolla-Neto J, Amaral FG, Afeche SC, Tan DX, Reiter RJ. Melatonin, energy metabolism, and obesity: a review. J Pineal Res. 2014;56(4):371-381.
  12. Pandi-Perumal SR, BaHammam AS, Ojike NI, et al. Melatonin and Human Cardiovascular Disease. J Cardiovasc Pharmacol Ther. 2017;22(2):122-132.
  13. Kennaway, DJ, Lushington, K, Dawson, D, Lack, L, van den Heuvel, C, & Rogers, N (1999). Urinary 6-sulfatoxymelatonin excretion and aging: New results and a critical review of the literature. J Pineal Res. 27(4), 210-220.
  14. Jehi L, Ji X, Milinovich A, et al. Individualizing risk prediction for positive COVID-19 testing: results from 11,672 patients [published online ahead of print, 2020 Jun 10]. Chest. 2020;S0012-3692(20)31654-8. doi:10.1016/j.chest.2020.05.580.
  15. García IG, Rodriguez-Rubio M, Mariblanca AR, et al. A randomized multicenter clinical trial to evaluate the efficacy of melatonin in the prophylaxis of SARS-CoV-2 infection in high-risk contacts (MeCOVID Trial): A structured summary of a study protocol for a randomised controlled trial. Trials. 2020;21(1):466. Published 2020 Jun 3.

Melatonine bestrijdt COVID-19

Begin 2020 werd Nederland overvallen door het coronavirus. Ongetwijfeld zullen er geneesmiddelen gevonden worden. En hopelijk komt er begin 2021 een vaccin tegen COVID-19 beschikbaar. Maar het duurt misschien jaren voor er een effectieve behandeling beschikbaar is. De luxe om hierop te wachten hebben we niet. Eind 2020, als het griepseizoen begint, komt er waarschijnlijk een tweede golf COVID-19 patiënten. Er is dus een grote behoefte aan een of meer veilige geneesmiddelen die nu al gebruikt kunnen worden om de gevolgen van een besmetting met het coronavirus te beperken. Een van deze middelen kan melatonine zijn.1-7

Melatonine kan ingezet worden als profylactisch geneesmiddel om mensen die besmet zijn geraakt met het coronavirus, te beschermen tegen echt ziek worden. Melatonine kan ook therapeutisch gebruikt worden bij mensen die al ziek zijn. Het doel hiervan is de ernst van de ziekte COVID-19 te beperken en de kans op longcomplicaties zo klein mogelijk te maken. Melatonine kan gegeven worden in combinatie met andere geneesmiddelen. Het is een veilig en goedkoop middel en kan zonder problemen in grote hoeveelheden worden geproduceerd.

WAT MELATONINE DOET

Melatonine is een lichaamseigen stof die ’s nachts in de pijnappelklier in de hersenen wordt aangemaakt en die onder meer betrokken is bij het regelen van ons slaap-waakritme. Daarnaast vervult melatonine enkele andere essentiële functies.9 Zo is melatonine werkzaam als antioxidant en is het betrokken bij de afbraak van schadelijke stoffen die ons lichaam binnenkomen. Ook heeft melatonine een antivirale en ontstekingsremmende werking. Het draagt bij aan de lichamelijke afweer tegen bacteriën en virussen door onder meer T-cellen (speciale witte bloedcellen), te activeren.

Melatonine speelt een centrale regulerende rol bij het aansturen van deze processen en bij het dag-nachtritme van de verschillende stofwisselingsprocessen en de energiebalans. Deze balans zorgt ervoor dat de lichaamsprocessen tijdens de actieve fase overdag gericht zijn op energie leveren, zoals eten, vertering, opname van voedingsstoffen, opslaan van reserves en levering van energie door voedingsstoffen te verbranden. Tijdens de rustfase ’s nachts wordt juist energie uit opgeslagen reserves gehaald om de lichaamsprocessen tijdens de slaap te kunnen laten voortgaan. Melatonine zet daartoe onder meer bepaalde genen in het DNA ‘aan’ of juist ‘uit’ als de melatoninespiegel ’s avonds stijgt. Als ’s morgens de melatoninespiegel daalt, gebeurt het omgekeerde. De genen die waren ‘aangezet’ worden ‘uitgezet’ en andersom. Een tekort aan melatonine leidt er daardoor op den duur toe dat er minder aanmaak van insuline (suikerziekte) plaatsvindt en dat cellen ongevoeliger worden voor de werking van insuline (suikerziekte),10 Andere gevolgen zijn toename van vetopslag (overgewicht)11 en toename van de aanmaak van vetten (hart- en vaatziekten)12. Melatoninetekort speelt dus een rol bij alle belangrijke risicofactoren voor het ernstiger verloop van een corona-infectie.5

WAT DOET MELATONINE BIJ COVID-19?

Als sprake is van een virusinfectie activeert ons lichaam het immuunsysteem om het betrokken virus te bestrijden. Het coronavirus veroorzaakt echter zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het NLRP3-inflammasoom wordt geactiveerd en het lichaam overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) produceert. Deze extreme reactie (cytokinenstorm) kan leiden tot de uitstoot van zoveel cytokinen dat niet alleen het virus wordt aangevallen, maar ook eigen weefselcellen.1,8 Dit proces doet zich vooral in de longen voor en kan in korte tijd een ernstige dubbele longontsteking met heftige benauwdheid veroorzaken. Beademing is dan vaak noodzakelijk.

Melatonine is ontstekingsremmer en antioxidant tegelijkertijd. Het is werkzaam tegen door virussen veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS).3,8 Dit zijn de complicaties die leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie. Melatonine remt verder het NLRP3-inflammasoom en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt (‘cytokinenstorm’) bij een ernstige virusinfectie als COVID-19.8

Coronapatiënten ondervinden veel last van slaapproblemen. Voldoende slaap is zoals bekend van groot belang bij de genezing van iedere infectieziekte, ongeacht de oorzaak ervan. Melatonine verlicht slaapproblemen en bevordert daarmee het herstel.

Argumenten voor toepassing van melatonine bij COVID-19

Wetenschappers uit verschillende landen wijzen erop dat melatonine bescherming kan bieden bij een besmetting met het coronavirus en de ernst van het ziektebeloop bij COVID-19 kan beperken. Hiervoor zijn vier zwaarwegende argumenten aan te voeren.

  1. Het gunstige effect van melatonine op de weerstand tegen infectieziekten en de regulatie van het immuunsysteem is ruimschoots aangetoond. Dat geldt ook voor de complicaties in de longen, namelijk de acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress syndroom (ARDS).3 Deze complicaties leiden tot langdurige opnames op de IC-afdeling vanwege de noodzakelijke beademing.
  2. Uit dierproeven blijkt dat melatonine effectief is bij de behandeling van met het coronavirus besmette muizen en bij op COVID-19 lijkende infectieziekten als SARS.2,3
  3. Een aantal risicofactoren om na een besmetting met het coronavirus COVID-19 te krijgen en op een ernstiger beloop hiervan, hebben te maken met lage melatoninespiegels. Dit geldt met name voor mensen ouder dan 65 jaar. De helft van de patiënten die met COVID-19 in het ziekenhuis zijn opgenomen, is ouder dan 65 jaar. Van de overledenen (die getest zijn) is driekwart ouder dan 75 jaar. Dat leeftijd een risicofactor is, kan te maken hebben met de afname van de melatonineproductie als je ouder wordt.8,13 De nachtelijke melatoninespiegel van zestigplussers is de helft lager dan die van twintigjarigen. De melatoninespiegel van mensen met overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten is vaak nog lager.11 Dat de ziekte bij kinderen zo mild verloopt, komt wellicht mede doordat kinderen tot in de puberteit juist twee- tot driemaal zoveel melatonine aanmaken als jongvolwassenen.12
  4. Mensen die negatief getest worden op het coronavirus en bij wie het virus dus niet gevonden wordt, blijken driemaal vaker melatonine te slikken dan mensen bij wie de test positief uitvalt.14

Wanneer kan melatonine bij de behandeling worden ingezet?

De ontwikkeling van nieuwe medicijnen kost miljoenen en het duurt jaren voordat de medicijnautoriteiten een nieuw middel hebben goedgekeurd. Melatonine kan echter direct worden ingezet omdat het al jarenlang wordt gebruikt en een erkend veilig middel is.

Een behandeling met melatonine moet niet te lang op zich laten wachten. Medisch specialisten uit de VS, Israël en Rusland noemen verschillende redenen waarom melatonine bij COVID-19-verschijnselen al in de beginfase van de ziekte zou moeten worden gegeven om het risico op een ernstig beloop zo klein mogelijk te maken.2 Daardoor zouden er minder mensen met corona op de IC hoeven te belanden. Al eerder wezen Chinese corona-artsen op het gebruik van melatonine bij de behandeling van coronapatiënten.3 Het eerste grote dubbelblind onderzoek naar het effect van een behandeling met melatonine bij COVID-19 is in april gestart in een aantal Spaanse ziekenhuizen.15 Het onderzoek wordt uitgevoerd bij mensen die in de gezondheidszorg werken en daarmee een verhoogd risico lopen op infectie met het coronavirus.

Dit artikel als pdf downloaden

Referenties:

1. Reiter RJ, Abreu-Gonzalez P, Marik PE, Dominguez-Rodriguez A. Therapeutic Algorithm for Use of Melatonin in Patients With COVID-19. Front Med (Lausanne). 2020;7:226. Published 2020 May 15.

2. Shneider A, Kudriavtsev A, Vakhrusheva A. Can melatonin reduce the severity of COVID-19 pandemic? Published online ahead of print, 2020 Apr 29. Int Rev Immunol. 2020;1‐10.

3. Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment. Published online ahead of print, 2020 Mar 23. Life Sci. 2020;117583.

4. Cheng F, Rao S, Mehra R. COVID-19 treatment: Combining anti-inflammatory and antiviral therapeutics using a network-based approach [published online ahead of print, 2020 Jun 30]. Cleve Clin J Med. 2020;10.3949/ccjm.87a.ccc037

5. Simko F, Reiter RJ. Is melatonin deficiency a unifying pathomechanism of high risk patients with COVID-19? [published online ahead of print, 2020 Jun 3]. [published online ahead of print, 2020 Jun 3]. Life Sci. 2020;256:117902.

6. Reiter RJ, Sharma R, Ma Q, Dominquez-Rodriguez A, Marik PE, Abreu-Gonzalez P. Melatonin Inhibits COVID-19-induced Cytokine Storm by Reversing Aerobic Glycolysis in Immune Cells: A Mechanistic Analysis [published online ahead of print, 2020 May 11]. Med Drug Discov. 2020;6:100044.

7. Anderson G, Reiter RJ. Melatonin: Roles in influenza, Covid-19, and other viral infections. Rev Med Virol. 2020;30(3):e2109.

8. Hardeland R, Tan DX. 2020. Protection by melatonin in respiratory diseases: valuable information for the treatment of COVID-19. Melatonin Research. 3, 3 (Jun. 2020), 264-275.

9. Tordjman S, Chokron S, Delorme R, et al. Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits. Curr Neuropharmacol. 2017;15(3):434-443.

10. Pourhanifeh MH, Hosseinzadeh A, Dehdashtian E, Hemati K, Mehrzadi S. Melatonin: new insights on its therapeutic properties in diabetic complications. Diabetol Metab Syndr. 2020;12:30. Published ahead of print 2020 Apr 8.

11. Cipolla-Neto J, Amaral FG, Afeche SC, Tan DX, Reiter RJ. Melatonin, energy metabolism, and obesity: a review. J Pineal Res. 2014;56(4):371-381.

12. Pandi-Perumal SR, BaHammam AS, Ojike NI, et al. Melatonin and Human Cardiovascular Disease. J Cardiovasc Pharmacol Ther. 2017;22(2):122-132.

13. Kennaway, DJ, Lushington, K, Dawson, D, Lack, L, van den Heuvel, C, & Rogers, N (1999). Urinary 6-sulfatoxymelatonin excretion and aging: New results and a critical review of the literature. J Pineal Res. 27(4), 210-220.

14. Jehi L, Ji X, Milinovich A, et al. Individualizing risk prediction for positive COVID-19 testing: results from 11,672 patients [published online ahead of print, 2020 Jun 10]. Chest. 2020;S0012-3692(20)31654-8. doi:10.1016/j.chest.2020.05.580.

15. García IG, Rodriguez-Rubio M, Mariblanca AR, et al. A randomized multicenter clinical trial to evaluate the efficacy of melatonin in the prophylaxis of SARS-CoV-2 infection in high-risk contacts (MeCOVID Trial): A structured summary of a study protocol for a randomised controlled trial. Trials. 2020;21(1):466. Published 2020 Jun 3.

Melatonine als bescherming tegen COVID-19

De ernst van de ziekte COVID-19 zorgt voor een race tegen de klok om een effectief medicijn te ontwikkelen. Met het maken van nieuwe medicijnen zijn vele jaren gemoeid. Er moeten chemische stoffen worden ontwikkeld en ook het testen op veiligheid en effectiviteit bij mensen duurt lang. Die tijd hebben we helaas niet. Dus moeten we uitzoeken welke bekende medicijnen geschikt zouden kunnen zijn voor de behandeling van COVID-19. Op theoretische gronden is de lichaamseigen stof melatonine hiervoor de beste kandidaat. De afgelopen twee maanden verschenen 23 wetenschappelijke publicaties over potentieel gebruik van melatonine tegen het coronavirus. Inmiddels is ook het eerste grote dubbelblindonderzoek bij gezondheidswerkers in enkele Spaanse ziekenhuizen van start gegaan.

Melatonine is een veilig middel dat vooral bekend is vanwege het regelen van het slaap-waakritme. Minder bekend is dat melatonine werkzaam is tegen door virussen veroorzaakte acute longbeschadiging (ALI = acute lung injury) en het acute respiratory distress-syndroom (ARDS). Deze complicaties van COVID-19 leiden tot langdurige opnames op de IC vanwege de noodzakelijke beademing. Het zijn ook de belangrijkste oorzaken van overlijden aan een corona-infectie. Melatonine remt verder het NLRP3-inflammasoom en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt (‘cytokinenstorm’) bij ernstige virusinfecties, zoals COVID-19.

Van verschillende kanten wordt nu gewezen op melatonine als potentieel geneesmiddel bij COVID-19. Daarbij zou het in de beginfase preventief kunnen helpen en de kans op ziek worden na een besmetting kleiner maken. Ook zou het tijdens de ziekte gebruikt kunnen worden om de ernst van het ziektebeloop af te remmen en het risico op longcomplicaties te verkleinen. Hierover verscheen in het laatste nummer van Frontiers in Medicine een uitgebreid artikel. Naast diepgravende wetenschappelijke onderbouwing van het advies melatonine in te zetten bij de preventie en behandeling van COVID-19 werd ook een praktisch gebruiksadvies gegeven, namelijk 3 mg melatonine 30-60 minuten voor het naar bed gaan. Dit is een veilige dosis. Helaas werd niet vermeld dat één op de tien mensen melatonine traag afbreekt en dat voor hen deze dosis veel te hoog is.

Bronnen

Reiter RJ, Abreu-Gonzalez P, Marik PE, Dominguez-Rodriguez A. Therapeutic Algorithm for Use of Melatonin in Patients With COVID-19. Front Med (Lausanne). 2020;7:226. Published 2020 May 15

García IG, Rodriguez-Rubio M, Mariblanca AR, et al. A randomized multicenter clinical trial to evaluate the efficacy of melatonin in the prophylaxis of SARS-CoV-2 infection in high-risk contacts (MeCOVID Trial): A structured summary of a study protocol for a randomised controlled trial. Trials. 2020;21(1):466. Published 2020 Jun 3

Pubmed publicaties over melatonine en COVID-19:

Corona-infectie en de voorspellende waarde van melatoninegebruik

Nu er niet zoveel coronapatiënten meer op de IC’s liggen, is het beleid erop gericht besmette personen te lokaliseren en ze te isoleren. Daarom wordt nu iedereen met luchtwegklachten die misschien coronagerelateerd zijn, geadviseerd zich te laten testen. Tijdens de zomermaanden hebben veel minder mensen last van verkoudheid, keelpijn, koorts en hoesten dus nu is er voldoende testcapaciteit. Maar zodra de winter in aantocht is zullen veel meer mensen getest moeten worden. In de Verenigde Staten bestaat de vrees dat er dan niet genoeg tests beschikbaar zijn. Daarom rijst de vraag op welke basis er gekozen kan worden bij wie het wel en bij wie het geen zin heeft om te testen. Welke factoren hebben een voorspellende waarde? Daarnaar is onderzoek gedaan bij mensen die eerder getest werden op het coronavirus. Er vond afname plaats van slijm uit neus en keel, er werd gevraagd naar de gezondheidsklachten van dat moment en er werd een groot aantal vragen gesteld over onder andere wonen, werk, gezondheid, medicijngebruik en vaccinaties. De antwoorden werden gekoppeld aan de gegevens uit het elektronisch medisch patiëntendossier. Het doel was een computerprogramma te ontwikkelen dat op basis van al deze gegevens per individu voorspelt hoe groot de kans is op een positieve coronatest. Mocht er een tekort aan tests ontstaan, dan zou op basis van dit computerprogramma bepaald kunnen worden wie getest wordt.

Deelnemers aan dit onderzoek waren eerder in verschillende locaties van de Cleveland Clinic in de staten Ohio en Florida getest op het coronavirus. Uiteindelijk konden de gegevens van 11.672 patiënten worden gebruikt. Daarmee kon een ‘risicoprofiel’ worden gemaakt. Alle bekende risicofactoren konden hiermee worden bevestigd. Bij mannen blijkt de kans op een positieve test groter dan bij vrouwen. Ouderen hebben meer kans op een positieve test dan jongeren. Dat het risico op een positieve test groeit als er een gezinslid COVID-19 heeft, wekt evenmin verbazing. Opvallend is wel dat mensen die eerder gevaccineerd waren tegen griep of pneumokokken, minder vaak positief getest werden op corona.

Het opzienbarendst was dat mensen die carvedilol of melatonine slikten, minder vaak positief werden getest op corona. Van degenen die carvedilol (een in de VS veel voorgeschreven bètablokker tegen hoge bloeddruk) slikten, testte 45 procent minder positief op het virus. Van de mensen die melatonine slikten, testte zelfs 58 procent minder positief. Volgens de onderzoekers past dit bij de kennis over de werking van melatonine tegen het coronavirus, namelijk dat het enige mate van bescherming biedt. Melatoninegebruikers worden na een besmetting met het coronavirus minder vaak ziek en als ze ziek worden, verloopt de ziekte minder ernstig.  

Bronnen

Jehi L, Ji X, Milinovich A, et al. Individualizing risk prediction for positive COVID-19 testing: results from 11,672 patients [published online ahead of print, 2020 Jun 10]. Chest. 2020;S0012-3692(20)31654-8. doi:10.1016/j.chest.2020.05.580

Shneider A, Kudriavtsev A, Vakhrusheva A. Can melatonin reduce the severity of COVID-19 pandemic? Published online ahead of print, 2020 Apr 29. Int Rev Immunol. 2020;1‐10

Zhang R, Wang X, Ni L, et al. COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment. Published online ahead of print, 2020 Mar 23. Life Sci. 2020;117583

Mannen gevoeliger voor coronavirus dan vrouwen

Mannen zijn kwetsbaarder voor een corona-infectie dan vrouwen. Uit cijfers van het RIVM blijkt dat meer dan 60 procent van de patiënten die in het ziekenhuis opgenomen zijn (geweest) man is, terwijl mannen even vaak een corona-infectie oplopen als vrouwen. Ook overlijden er tweemaal zoveel mannen dan vrouwen aan een corona-infectie dan vrouwen. Dit is niet alleen in Nederland zo; ook elders blijken mannen kwetsbaarder te zijn dan vrouwen.

Voor dit man-vrouwverschil doen diverse verklaringen de ronde. Zo zouden mannen vaker roken dan vrouwen. Op zich klopt dit, maar dat geldt vooral voor jongeren en veel minder voor ouderen. Een plausibelere verklaring is wellicht dat het immuunsysteem van vrouwen actiever zou werken dan dat van mannen. Ook bij andere infectieziekten, zoals influenza, worden mannen vaker en ernstiger ziek dan vrouwen. Dit zou kunnen komen doordat mannen ’s nachts minder melatonine aanmaken dan vrouwen en de melatoninespiegel van mannen daardoor lager is.

De rol van melatonine in het afremmen van het ziekteproces is vrij complex. Bij een virusinfectie wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dat is een nuttige reactie van het menselijk lichaam om het virus te bestrijden. Het coronavirus veroorzaakt echter zo’n heftige reactie van het immuunsysteem, dat het NLRP3-inflammasoom wordt geactiveerd. Daardoor worden overmatig veel cytokinen (afweerstoffen) geproduceerd. Deze extreme reactie kan leiden tot de uitstoot van zoveel cytokinen (cytokinenstorm) dat niet alleen het coronavirus wordt aangevallen, maar ook eigen longweefselcellen. Melatonine remt het NLRP3-inflammasoom af en draagt er daardoor toe bij dat het immuunsysteem minder snel ontregeld raakt bij ernstige virusinfecties. Uit dierproeven blijkt bovendien dat melatonine het longweefsel beschermt tegen de schade van het ontstekingsproces en het zuurstoftekort dat daarmee gepaard gaat.

Ongeveer 10 procent van de mensen maakt te weinig melatonine aan. Of je te weinig melatonine aanmaakt, weet je niet van jezelf. Als je te weinig melatonine aanmaakt betekent dat namelijk niet per definitie dat je slecht slaapt. Wel is bekend geworden dat mensen die te weinig melatonine aanmaken veel slechter tegen koffie kunnen dan mensen die veel melatonine aanmaken. Je ziet dan ook vaak dat mensen die te weinig melatonine aanmaken ’s avonds geen koffie drinken omdat ze anders niet goed in slaap kunnen vallen.

Of je wel of niet te weinig melatonine aanmaakt kan alleen vastgesteld worden door het meten van je melatoninespiegel. Via deze website kun je zo’n meting aanvragen. Samen met de uitslag ontvang je dan een persoonlijk advies.

In Spanje loopt inmiddels een groot dubbelblind onderzoek met melatonine tegen een corona-infectie. Het onderzoek wordt uitgevoerd bij mensen die in de gezondheidszorg werken en daarmee verhoogd risico lopen op een corona-infectie.

Bronnen

Jin JM, Bai P, He W, et al. Gender Differences in Patients With COVID-19: Focus on Severity and Mortality. Front Public Health. 2020;8:152. Published 2020 Apr 29

García IG, Rodriguez-Rubio M, Mariblanca AR, et al. A randomized multicenter clinical trial to evaluate the efficacy of melatonin in the prophylaxis of SARS-CoV-2 infection in high-risk contacts (MeCOVID Trial): A structured summary of a study protocol for a randomised controlled trial. Trials. 2020;21(1):466. Published 2020 Jun 3

Reiter RJ, Sharma R, Ma Q, Dominquez-Rodriguez A, Marik PE, Abreu-Gonzalez P. Melatonin Inhibits COVID-19-induced Cytokine Storm by Reversing Aerobic Glycolysis in Immune Cells: A Mechanistic Analysis [published online ahead of print, 2020 May 11]. Med Drug Discov.