Wiebe Braam

Melatonine versterkt effect borstkankerbehandeling

Melatonine staat erg in de belangstelling bij onderzoekers naar nieuwe wegen bij de behandeling van borstkanker. De afgelopen vijf jaar verschenen er maar liefst 153 publicaties over het gebruik van melatonine bij de behandeling van borstkanker.

Bestraling en chemotherapie zijn weliswaar in veel gevallen effectief, maar het gebruik ervan gaat ook vaak gepaard met (ernstige) bijwerkingen. Melatonine blijkt de werking van beide behandelingen zodanig te versterken dat bestraling of chemo lager gedoseerd of korter toegepast kan worden en ook minder bijwerkingen veroorzaakt. De combinatiebehandeling leidt bovendien tot een grotere kans op genezing en tot een betere kwaliteit van leven. Uit zeer recent onderzoek blijkt ook dat de combinatietherapie met melatonine leidt tot een afname van pijn bij vrouwen met borstkanker.

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Behalve erfelijke factoren spelen lage melatoninespiegels een rol bij het ontstaan van borstkanker. Melatonine beschermt tegen het ontstaan van kankercellen doordat het ’s nachts zorgt voor reparatie van DNA-schade die overdag ontstaat. Daarnaast remt melatonine de groei van kankercellen.

Uit studies bij proefdieren met borstkanker blijkt dat een behandeling met melatonine een gunstig effect heeft. Inmiddels zijn ook de eerste resultaten van studies met melatonine bij vrouwen met borstkanker bekend. Zo blijkt melatonine het effect van bestraling vergroten. Het zorgt erook voor dat minder bijwerkingen optreden. Het effect is groter als tijdig wordt begonnen met de behandeling met melatonine. Als dat voorafgaand aan de bestraling al gebeurt, wordt de groei van kankercellen geremd en worden de kankercellen gevoeliger gemaakt voor de bestraling. Doorgaan met melatonine tijdens de bestraling vermindert tevens de ernst van de bijwerkingen van de bestraling. Het gunstige effect kan worden toegeschreven aan de anti-oxidanteigenschappen van melatonine.

Uit een ander recent verschenen medisch overzichtsartikel blijkt melatonine op verschillende manieren bij de bescherming van het lichaam tegen kanker betrokken te zijn.
In de eerste plaats remt melatonine de overgang van gezonde weefselcellen in de richting van kankercellen. Dit komt doordat melatonine beschermt tegen schadelijke invloeden van toxische stoffen en straling vanuit de omgeving. De anti-oxidanteigenschappen van melatonine spelen hierbij een rol.
In de tweede plaats remt melatonine de groeisnelheid van eenmaal ontstane kankercellen. Daarbij versterkt het bovendien de werking van een behandeling (zowel medicijnen als bestraling) tegen kanker.
In de derde plaats werkt melatonine beschermend tegen veranderingen binnen de chromosomen die te maken hebben met de veroudering van het lichaam. Er komt steeds meer bewijs voor de kankerremmende werking van melatonine, ook bij andere vormen van kanker. Inmiddels verschenen hierover meer dan 2000 wetenschappelijke publicaties.

Bij mensen met kanker is in verschillende onderzoeken vastgesteld dat zij lagere melatoninespiegels hebben dan gezonde leeftijdgenoten. Ook lijken mensen met hogere melatoninespiegels gezonder ouder te worden dan mensen met lagere melatoninespiegels.

Omdat bij mensen met kanker vaak lage melatoninespiegels worden gevonden, is het zinvol dat mensen bij wie kanker vaak in de familie voorkomt hun nachtelijke melatoninespiegel laten meten. Deze meting gebeurt in een zelf ’s nachts afgenomen kleine hoeveelheid speeksel. De test kun je via deze website aanvragen. Samen met de uitslag krijg je dan een persoonlijk advies.

Bronnen:
Palmer ACS, Souza A, Dos Santos VS, Cavalheiro JAC, Schuh F, Zucatto AE, Biazus JV, Torres ILDS, Fregni F, Caumo W. The Effects of Melatonin on the Descending Pain Inhibitory System and Neural Plasticity Markers in Breast Cancer Patients Receiving Chemotherapy: Randomized, Double-Blinded, Placebo-Controlled Trial. Front Pharmacol. 2019 Nov 22;10:1382. doi: 10.3389/fphar.2019.01382. eCollection 2019.

Zhu H, Chen Y, Bai LC, Cao XR, Xu R. Different. Effects of Melatonin on X-Rays-Irradiated Cancer Cells in a Dose-Dependent Manner. Dose Response. 2019 Sep 23;17(3):1559325819877271. doi: 10.1177/1559325819877271. eCollection 2019 Jul-Sep.

Amin N, Shafabakhsh R, Reiter RJ, Asemi Z. Melatonin is an appropriate candidate for breast cancer treatment: Based on known molecular mechanisms. J Cell Biochem. 2019 Aug;120(8):12208-12215. doi: 10.1002/jcb.28832. Epub 2019 Apr 30.

Najafi M, Salehi E, Farhood B, Nashtaei MS, Hashemi Goradel N, Khanlarkhani N, Namjoo Z, Mortezaee K. Adjuvant chemotherapy with melatonin for targeting human cancers: A review. J Cell Physiol. 2019 Mar;234(3):2356-2372. doi: 10.1002/jcp.27259. Epub 2018 Sep 7.

Melatoninebehandeling bij fibromyalgie

Melatonine kan heel goed gebruikt worden bij de behandeling van fibromyalgie. Dit blijkt uit de resultaten van een recente studie die verschillende publicaties, waaronder dubbelblindstudies, over behandeling met melatonine werden vergeleken. In de studie werd met name gekeken naar het effect van behandeling met melatonine op de vermindering van klachten over pijn, vermoeidheid, stijfheid, slaap en depressieve stemming. In alle publicaties werden gunstige effecten op deze veel voorkomende klachten bij fibromyalgie gemeld. Bij de behandeling met melatonine werden geen bijwerkingen opgemerkt, dit in tegenstelling tot behandelingen met antidepressiva en pijnstillers.

Fibromyalgie is een van de vele oorzaken van chronische pijn. Het gaat gepaard met vermoeidheid, slaapproblemen, depressieve klachten en concentratieproblemen. Naar schatting een op de twintig vrouwen heeft er last van. Bij mannen komt het zesmaal minder vaak voor.

Eerder is al ontdekt dat mensen met fibromyalgie hogere cortisol- (stresshormoon-) en verlaagde melatoninespiegels hebben. De lage melatoninespiegels zouden slaapproblemen en vermoeidheidsklachten, die vaak voorkomen, kunnen verklaren. Melatonine werkt ook als antioxidant en heeft een ontstekingsremmende en pijnstillende werking. Lage melatoninespiegels kunnen zo ook een verklaring bieden voor het ziekteproces zélf.

Een van de onderzochte publicaties was het onderzoek van Castaño en collega’s van de Extremadura Universiteit in Spanje. Zij deden een dubbelblind onderzoek bij 33 vrouwen met fibromyalgie. Deze vrouwen kregen voordat ze naar bed gingen gedurende 10 dagen melatonine en 10 dagen een placebo. Dit werd viermaal herhaald, telkens met een hogere dosis melatonine (3, 6, 9, 12 en 15 mg). Op dag 10 van elke periode vulden de vrouwen vragenlijsten in met vragen over lichamelijke klachten, pijn, slaap, vermoeidheid, angst en stemming. Ook waren er vragen over lichamelijke activiteiten en de stijfheid en pijn die daarmee gepaard gingen.

Pijnklachten namen reeds af bij 3 mg melatonine, terwijl bij hogere doseringen geen duidelijke verdere verbetering werd gezien. Ook klachten over slaap en vermoeidheid namen reeds bij 3 mg melatonine af, en bij hogere doseringen nam de verbetering verder toe. Een verbetering van de meeste andere klachten trad meestal pas bij een hogere dosering dan 3 mg op. De conclusie van Castaño is dat het zinvol is om melatonine toe te voegen aan de behandeling van mensen met fibromyalgie.

Omdat bij mensen met fibromyalgie vaak lage melatoninespiegels worden gevonden, is het zinvol dat mensen met fibromyalgie hun nachtelijke melatoninespiegel laten meten. Deze meting gebeurt in een zelf ’s nachts afgenomen kleine hoeveelheid speeksel. De test kunt u via deze website aanvragen. Samen met de uitslag krijgt u dan een persoonlijk advies.

Bronnen:

Hemati K, Amini Kadijani A, Sayehmiri F, Mehrzadi S, Zabihiyeganeh M, Hosseinzadeh A, Mirzaei A. Melatonin in the treatment of fibromyalgia symptoms: A systematic review. Complement Ther Clin Pract. 2019 Nov 13;38:101072. doi: 10.1016/j.ctcp.2019.101072. [Epub ahead of print]

Castaño MY, Garrido M, Rodríguez AB, Gómez MÁ. Melatonin Improves Mood Status and Quality of Life and Decreases Cortisol Levels in Fibromyalgia. Biol Res Nurs. 2018 Nov 11:1099800418811634. doi: 10.1177/1099800418811634. [Epub ahead of print]

Melatonine bij slaapproblemen door jeukend eczeem

Atopische dermatitis (of constitutioneel eczeem) is een hardnekkige jeukende huidaandoening waarmee een op de zes kinderen te maken krijgt. De jeuk kan zeer heftig zijn en slaapproblemen veroorzaken. Dit leidt overdag tot slaperigheid of juist druk gedrag en tot slechte schoolprestaties. Daarnaast worden bij mensen met atopische dermatitis ook lagere melatoninespiegels gevonden. Of dit een gevolg is van het slechter slapen, of juist bijdraagt aan een slechtere slaap, is niet duidelijk.

Als oorzaak worden diverse vormen van allergie genoemd, maar de oorzaak van atopische dermatitis blijft vaak onduidelijk. De behandeling bestaat voornamelijk uit smeren van corticosteroïdzalven, maar die zijn vanwege bijwerkingen niet geschikt voor langdurig gebruik. Zalf met propolis of honing kan ook goed helpen, net als massagebehandelingen. Gebruik voor de massages zonnebloem- of kokosnootolie, omdat die een extra een gunstig effect heeft op de huid. Gebruik geen massageolie met etherische oliën, want die bevatten vaak stoffen waarvoor mensen met atopische dermatitis allergisch zijn.

Uit recent dubbelblind onderzoek blijkt melatonine effectief te werken bij inslaapproblemen door jeukend eczeem. Opvallend is ook dat bij de helft van de deelnemers tijdens gebruik van melatonine zowel de slaap als het eczeem .

Bronnen:
Hendricks AJ, Manivannan M, Shi VY. Clinical Pearls on Sleep Management in Atopic Dermatitis. Dermatitis. 2019 Sep/Oct;30(5):287-293. doi: 10.1097/DER.0000000000000523.
Boozalis E, Grossberg AL, Püttgen KB, Cohen BA, Kwatra SG. Itching at night: A review on reducing nocturnal pruritus in children. Pediatr Dermatol. 2018 Jun 26. doi: 10.1111/pde.13562. [Epub ahead of print]
Chang YS, Lin MH, Lee JH, Lee PL, Dai YS, et al. Melatonin Supplementation for Children With Atopic Dermatitis and Sleep Disturbance: A Randomized Clinical Trial. JAMA Pediatr. 2016 Jan;170(1):35-42. doi: 10.1001/jamapediatrics.2015.3092.
Chang YS, Chou YT, Lee JH, Lee PL, Dai YS, et al. Atopic dermatitis, melatonin, and sleep disturbance. Pediatrics. 2014 Aug;134(2):e397-405. doi: 10.1542/peds.2014-0376. Epub 2014 Jul 14.

Melatonine en de ziekte van Alzheimer

Professor R. Havekes en collega’s van de Neurobiology expertise group van de Universiteit van Groningen beschrijven in een actueel overzichtsartikel de belangrijke rol van melatonine bij de preventie en behandeling van de ziekte van Alzheimer. Andere publicaties van recente datum wijzen in dezelfde richting.

De ziekte van Alzheimer is een aandoening van de hersenen waarbij schadelijke eiwitten worden afgezet buiten (amyloid) en binnen (neurofibrillaire tangles) de zenuwcellen, waardoor deze hun functie verliezen. Dit gebeurt meestal vooral in hersengebieden die te maken hebben met geheugen, maar ook andere delen van de hersenen kunnen hierdoor worden beschadigd. Van melatonine is bekend geworden dat dit de aanmaak van het schadelijke eiwit amyloid afremt. Ook is vastgesteld dat mensen die een genetische aanleg hebben om de ziekte van Alzheimer te krijgen, verlaagde melatoninespiegels hebben al voordat de verschijnselen van de ziekte van Alzheimer zich openbaren. De lage melatoninespiegels lijken dus niet het gevolg van de ziekte van Alzheimer, maar dragen waarschijnlijk bij aan het ontstaan ervan.

Lage melatoninespiegels kunnen leiden tot slaapproblemen. Veel alzheimerpatiënten hebben problemen met in slaap vallen. Ze worden ’s nachts ook vaak wakker. Slaapproblemen beïnvloeden het herstelvermogen van het hersenweefsel negatief en versterken daarmee het ziekteproces binnenin de hersenen. Het wordt steeds duidelijker dat de verstoring van het slaap-waakritme niet alleen een gevolg is van de ziekte van Alzheimer, maar dat het ook het ziekteproces verergert. Behandeling van slaapproblemen is dus belangrijk. Daarbij lijkt het van belang om niet meteen te kiezen voor een gewoon slaapmiddel, maar eerst te meten hoe hoog de melatoninespiegel is. Want bij een te lage melatoninespiegel is het logischer om de slaapproblemen met melatonine te behandelen. Bovendien kan melatonine het ziekteproces van de ziekte van Alzheimer afremmen. Voldoende daglicht in de ochtend kan dit effect versterken.

Met de kennis van nu zou het advies aan mensen bij wie Alzheimer in de familie voorkomt, kunnen zijn hun melatoninespiegel te laten meten. Is die te laag dan kan dit duiden op een verhoogd risico op alzheimer en kan preventief gebruik van melatonine zinvol zijn. Een meting van de nachtelijke melatoninespiegel kan via deze website worden aangevraagd.

Bronnen:
Havekes R, Heckman PRA, Wams EJ, Stasiukonyte N, Meerlo P, Eisel ULM. Alzheimer’s disease pathogenesis: The role of disturbed sleep in attenuated brain plasticity and neurodegenerative processes. Cell Signal. 2019 Sep 16:109420. doi: 10.1016/j.cellsig.2019.109420. [Epub ahead of print]
Cardinali DP. Melatonin: Clinical Perspectives in Neurodegeneration. Front Endocrinol (Lausanne). 2019 Jul 16;10:480. doi: 10.3389/fendo.2019.00480. eCollection 2019.
Spinedi E, Cardinali DP. Neuroendocrine-Metabolic Dysfunction and Sleep Disturbances in Neurodegenerative Disorders: Focus on Alzheimer’s Disease and Melatonin. Neuroendocrinology. 2019;108(4):354-364. doi: 10.1159/000494889. Epub 2018 Oct 28.

Melatonine om koortsstuipen te voorkomen

Melatonine werkt beter bij de preventie van koortsstuipen dan het tot nu toe meestal voorgeschreven middel diazepam (Valium®). Dit bleek uit een onderzoek waarin aan zestig jonge kinderen die een eerste koortsstuip hadden gekregen tijdens de volgende koortsperiode dubbelblind melatonine óf diazepam werd voorgeschreven. De dagdosis melatonine was 1mg/kg in drie porties met 8 uur tussenpoos. De dagdosis melatonine was 0,3mg/kg, eveneens in drieporties met 8 uur tussenpoos. De medicatie werd alleen gegeven zolang er koorts was en meestal binnen twee of drie dagen gestopt. Van de dertig kinderen die bij opkomende koorts Valium innamen kregen er elf van de dertig (37%) alsnog een nieuwe koortsstuip. Van de dertig kinderen die melatonine innamen, kregen slechts vijf van de dertig (17%) opnieuw een koortsstuip.

De vraag is natuurlijk hoe groot de kans op herhaling van een koortsstuip is zonder welke behandeling dan ook. De meeste kinderen krijgen namelijk nooit een tweede koortsstuip. Inschatten van de herhalingskans is moeilijk. In het algemeen is de kans op herhaling groter als de eerste koortsstuip optreedt op zeer jonge leeftijd (voor het kind 18 maanden oud is), de koortsstuip optreedt binnen een uur nadat de koorts opkwam, de koorts lager is dan 40 °C of als een eerstegraadsfamilielid (broer, zus, vader, moeder) ook ooit een koortsstuip had. Zonder een van deze risicofactoren is de kans op herhaling klein (1 op 7). Hoe meer risicofactoren er zijn, hoe groter uiteraard de kans op herhaling.

Bron:
Barghout MS, Al-Shahawy AK, El Amrousy DM, Darwish AH. Comparison Between Efficacy of Melatonin and Diazepam for Prevention of Recurrent Simple Febrile Seizures: A Randomized Clinical Trial. Pediatr Neurol. 2019 Jan 18. pii: S0887-8994(18)30919-6. doi: 10.1016/j.pediatrneurol.2019.01.010. [Epub ahead of print]

Melatonine vergroot de kans op zwangerschap

In de IVF-kliniek van de universiteiten van Extremadura en Cantabria (Espino en collega’s, Spanje) is onderzocht in hoeverre een melatoninetekort een rol speelt bij vrouwen met onverklaarde onvruchtbaarheid. In dit onderzoek werd gemeten hoeveel melatonine deze vrouwen ’s nachts maken en wat het melatoninegehalte was in enkele afgenomen eicellen. De resultaten werden vergeleken met metingen bij vrouwen die een kind hadden gekregen en in behandeling kwamen omdat hun partner onvruchtbaar was.
De melatonineproductie bleek bij vrouwen met onverklaarde onvruchtbaarheid meer dan de helft lager te zijn dan bij de moeders. Ook binnen in de afgenomen eicellen was de melatoninespiegel ongeveer de helft lager.
Vervolgens kregen alle vrouwen in een dubbelblind onderzoek ’s avonds 3 of 6 mg melatonine of een placebo. Na een maand volgde de IVF-behandeling. Hierna bleken de met melatonine behandelde vrouwen een grotere kans te hebben op een succesvolle zwangerschap dan de vrouwen die een placebo kregen. Het effect van de 3 mg- en de 6 mg-dosering was hetzelfde.

Dit onderzoek bevestigt eerder gepubliceerd onderzoek waaruit bleek dat vrouwen met onverklaarde onvruchtbaarheid vaker lage melatoninespiegels hebben. Ook een lagere melatonine in de follikelvloeistof (vloeistof rond de rijpe eicel) is al eerder aangetoond (Zheng 2017 en Tong 2017).

Of iemand ’s nachts te weinig melatonine aanmaakt kan in speeksel worden gemeten. De test om een nachtelijke melatoninespiegel te meten kun je via deze website aanvragen. De uitslag ervan wordt vergezeld van een persoonlijk advies .

Bronnen:
Espino J, Macedo M, Lozano G, Ortiz Á, Rodríguez C, Rodríguez AB, Bejarano I. Impact of Melatonin Supplementation in Women with Unexplained Infertility Undergoing Fertility Treatment. Antioxidants (Basel). 2019 Aug 23;8(9). pii: E338. doi: 10.3390/antiox8090338.
Zheng M, Tong J, Li WP, Chen ZJ, Zhang C. Melatonin concentration in follicular fluid is correlated with antral follicle count (AFC) and in vitro fertilization (IVF) outcomes in women undergoing assisted reproductive technology (ART) procedures. Gynaecol Endocrinol. 2018 May;34(5):446-450. doi: 10.1080/09513590.2017.1409713. Epub 2017 Nov 29.
Tong J, Sheng S, Sun Y, Li H, Li WP, Zhang C, Chen ZJ. Melatonin levels in follicular fluid as markers for IVF outcomes and predicting ovarian reserve. Reproduction. 2017 Apr;153(4):443-451. doi: 10.1530/REP-16-0641. Epub 2017 Jan 6.

Melatonine en CBD als combinatie?

Zowel melatonine als CBD-olie wordt voorgeschreven bij de behandeling van MS en bepaalde vormen van kanker. De vraag is of dit wel een goede combinatie is of dat deze middelen elkaar juist kunnen tegenwerken. Dit is een ingewikkelde vraag, omdat beide antwoorden in principe juist zijn.

CBD (cannabidiol) en THC (tetrahydrocannabidiol) remmen het enzym AANAT dat in de hersenen nodig is voor de aanmaak van melatonine. Als je dit gebruikt zal er die nacht dus minder melatonine worden aangemaakt dan wanneer je deze middelen niet gebruikt. Bij mensen die voldoende melatonine aanmaken zal het effect op de aanmaak van melatonine beperkt zijn en niet meteen leiden tot een tekort. Maar bij mensen met MS of bepaalde vormen van kanker worden toch al vaak lage melatoninespiegels gevonden. Door het gebruik van CBD (of THC) kan de melatoninespiegel dus nog verder omlaag gaan. Daardoor neemt de weerstand van het lichaam tegen MS of kanker verder af. Door tegelijkertijd melatonine te gebruiken hef je dit probleem weer op.

MS is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het immuunsysteem bepaalde celtypen in het lichaam niet langer als lichaamseigen beschouwt. Omdat het immuunsysteem deze cellen lichaamsvreemd vindt begint het deze cellen op te ruimen. Bij MS wordt het beschermende laagje rond de zenuwbanen in de hersenen aangetast. Daardoor kunnen deze zenuwen niet meer functioneren. Na afloop van een shub kan de schade enigszins worden hersteld en kan de functie terugkeren. Soms is de schade tijdens een shub echter dermate groot dat volledig herstel niet plaatsvindt.

Uit diverse onderzoeken blijkt dat melatonine het lichaam beschermt tegen een aantal auto-immuunziekten, zoals MS. Onlangs is ontdekt dat melatonine de activiteit van sommige T-cellen afremt. Deze cellen zijn bij MS verantwoordelijk voor de ontstekingsreactie in de hersenzenuwen.

Het effect van melatonine op kankercellen is veelzijdig. Melatonine remt de groei van kankercellen en activeert het afweersysteem om kankercellen af te breken. Voorts beperkt melatonine de mogelijkheid dat kankercellen de bloedvatwand passeren. Dat betekent dat ze zich minder makkelijk door het lichaam kunnen verspreiden. Melatonine versterkt bovendien het effect van antikankermedicijnen.

Het effect van CBD bij de behandeling van kanker ligt meer op het gebied van de vermindering van klachten, zoals pijn, misselijkheid en afname van eetlust. Het effect van CBD op de groei van kankercellen is maar beperkt. Hiernaar is veel minder onderzoek gedaan.

Bronnen:

Reiter RJ, Rosales-Corral SA, Tan DX, Acuna-Castroviejo D, Qin L, Yang SF, Xu K. Melatonin, a Full Service Anti-Cancer Agent: Inhibition of Initiation, Progression and Metastasis. Int J Mol Sci. 2017 Apr 17;18(4). pii: E843. doi: 10.3390/ijms18040843.

Li Y, Li S, Zhou Y, Meng X, Zhang JJ, Xu DP, Li HB. Melatonin for the prevention and treatment of cancer. Oncotarget. 2017 Jun 13;8(24):39896-39921. doi: 10.18632/oncotarget.16379.

Steele G, Arneson T, Zylla D. A Comprehensive Review of Cannabis in Patients with Cancer: Availability in the USA, General Efficacy, and Safety. Curr Oncol Rep. 2019 Feb 1;21(1):10. doi: 10.1007/s11912-019-0757-7.

Davis MP. Cannabinoids for Symptom Management and Cancer Therapy: The Evidence. J Natl Compr Canc Netw. 2016 Jul;14(7):915-22.

Koch M, Dehghani F, Habazettl I, Schomerus C, Korf HW. Cannabinoids attenuate norepinephrine-induced melatonin biosynthesis in the rat pineal gland by reducing arylalkylamine N-acetyltransferase activity without involvement of cannabinoid receptors. J Neurochem. 2006 Jul;98(1):267-78.

Opnieuw onnodige opwinding over melatoninegebruik bij kinderen

Naar aanleiding van een ingezonden brief in het medisch tijdschrift JAMA Pediatrics is melatonine weer eens in het nieuws. ‘Vijf procent van tieners slikt al slaapmiddel’ was de kop. Het ging hier om een klein onderdeel van de ‘Generatie R Studie’. Dit is een heel groot en langlopend onderzoek dat ruim 9000 vrouwen die tussen 2002 en 2006 in Rotterdam zwanger waren tijdens heeft gevolgd. De gezondheid van ongeveer 8000 kinderen wordt nog steeds gevolgd. Bij 871 van hen werd gekeken naar slaapproblemen en medicijngebruik toen ze elf jaar oud waren. En inderdaad, 53 van hen (= 6,1%) van hen gebruikte ten minste eenmaal per week een melatoninetablet. Voor het meten van de slaap en de slaapproblemen werden slaapvragenlijsten ingevuld (zowel door het kind als een van de ouders) en droegen de kinderen een polsbandje dat bewegingen registreert. Opvallend was dat de uitkomsten van de slaapmetingen (tijdstip in slaap vallen, duur van de slaap en ’s nachts wakker worden) bij de gebruikers van melatonine niet wezenlijk anders waren dan bij degenen die geen melatonine gebruikten. Je zou dus de conclusie kunnen trekken dat de melatonine goed werkte!

Melatonine is een slaapmiddel dat je bij de drogist kunt kopen. Daardoor geven veel ouders aan kinderen met slaapproblemen zonder advies van een arts. ‘Dat is niet verstandig’, zeggen de slaapexperts. ‘Als je het niet goed gebruikt kunnen slaapproblemen zelfs erger worden.’ Op zich is dat juist. Is het daarom niet veel beter om te zorgen voor goede voorlichting, in plaats van maar steeds opnieuw te hameren op die zogenaamde gevaren? Waarom zit er niet gewoon een goede bijsluiter bij de melatonine die je bij de drogist kunt kopen? Dat is simpel uit te leggen: dat is wettelijk verboden! Bij een ‘voedingssupplement’ zit geen bijsluiter. Daarom staat op www.melatonine.nu een uitgebreide melatoninebijsluiter staan die je als pdf-file kunt downloaden.

Overigens, wat zijn dan die ‘gevaren’ bij langdurig gebruik? Noem man en paard in plaats van die vage bangmakerij. Nee, men komt niet verder dan: ‘We weten niet of melatonine op lange termijn schadelijke effecten kan hebben op kinderen. Daar is eerst meer onderzoek voor nodig.’ Wat willen ze dan voor onderzoek? Onderzoek naar nadelige effecten bij jarenlang melatoninegebruik hebben tot nu toe nooit serieuze nadelen aan het licht gebracht. Een nog groter opgezet onderzoek dan? Dat zo’n onderzoek er nooit zal komen vertellen ze echter niet. Want wie zal dat betalen nu er op melatonine geen patent meer rust?

Melatonine bij slaapproblemen door chronische pijn

Mensen met chronische pijn hebben vaak slaapproblemen. Veelgehoorde klachten zijn dat ze moeilijk in slaap vallen en dat ze ’s nachts wakker worden van de pijn. Al met al duurt de totale slaap daardoor te kort. Door te weinig slaap verergeren chronische pijnklachten. Kortom, een vicieuze cirkel. Neurologen van de Harvard Universiteit USA deden onderzoek in de medische literatuur om de relatie tussen chronische pijn en slaaptekort te ontrafelen.

Dat chronische pijn slaapproblemen kan veroorzaken behoeft eigenlijk geen verklaring. Iedereen weet dat het moeilijk is om met pijn in slaap te vallen. Dat omgekeerde slaapproblemen, en dan vooral een tekort aan slaap, chronische pijn kunnen verergeren is minder bekend. Onderzoek wijst uit dat dit komt doordat bij te weinig slaap de pijndrempel lager wordt waardoor de gevoeligheid voor pijnprikkels groeit. De vraag is hoe dit komt. Hierbij moeten we kijken naar wat er chemisch in het zenuwstelsel gebeurt als iets pijn veroorzaakt of wanneer we iets als pijn ervaren. Daarbij stuiten we op de kwestie dat er niet zoiets bestaat als één soort pijnzenuwen en één soort pijnreceptoren.

Melatonine blijkt betrokken te zijn bij de verwerking van pijnprikkels in de zenuwen. Dit is met name onderzocht bij de behandeling van slaapproblemen en pijn bij mensen met fibromyalgie en pijnlijke spastische darmen (irritable bowel syndrome). De melatoninespiegel van deze patiënten zijn lager. Dat is de link met te kort slapen en pijn. Melatonine activeert de aanmaak van lichaamseigen pijnstillende stoffen (endorfinen). Melatonine wordt alleen aangemaakt tijdens de slaap. Als je korter dan zeven à achter uur slaapt, maak je die nacht ook minder melatonine (en minder endorfinen) aan. Mensen die van nature al minder melatonine aanmaken hebben hier sneller last van. Een behandeling met melatonine leidt bij hen niet alleen tot betere slaap, maar ook tot minder pijnklachten. Mensen met chronische pijn en slaapproblemen kunnen via deze website hun melatoninespiegel laten meten.

Bronnen
Haack M, Simpson N, Sethna N, Kaur S, Mullington J. Sleep deficiency and chronic pain: potential underlying mechanisms and clinical implications. Neuropsychopharmacology. 2019 Jun 17. doi: 10.1038/s41386-019-0439-z. [Epub ahead of print]

Danilov A, Kurganova J. Melatonin in Chronic Pain Syndromes. Pain Ther. 2016 Jun;5(1):1-17. doi: 10.1007/s40122-016-0049-y. Epub 2016 Mar 16.

Melatonine kan door andere medicijnen onwerkzaam worden

Dat het effect van melatonine na enkele weken of maanden langzaamaan minder kan worden, is inmiddels wel bekend. Dit kan gebeuren als iemand melatonine te traag afbreekt en daardoor melatonine opstapelt in het lichaam. Veel minder bekend is het effect dat melatonine vermindert of zelfs verdwijnt als iemand nog een ander medicijn gebruiktdan melatonine. Wij ontdekten dit bij twee mensen die via melatonine.nu hun melatoninespiegel lieten bepalen. Het effect van melatonine was bij hen verdwenen. Uiteraard werd hierbij gedacht aan het ‘verdwijnend effect van melatonine bij mensen die melatonine te traag afbreken’. In zo’n geval adviseren wij om de melatoninespiegel te meten in overdag afgenomen speeksel. Deze blijkt dan extreem hoog te zijn, wat komt door opstapeling van melatonine doordat het enzym dat melatonine moet afbreken (het CYP1A2-enzym) onvoldoende actief is. Dit komt bij ongeveer een op de tien mensen voor. Verrassend was bij dat de melatoninespiegel van deze twee mensen overdag nul was. Bij navraag bleek dat een van deze mensen kort tevoren was begonnen met een behandeling met omeprazol en de andere met Nexium®. Beide geneesmiddelen activeren het CYP1A2-enzym, waardoor melatonine ineens veel sneller wordt afgebroken. Dit verklaarde het langzaam verdwijnend effect van melatonine. Na ophogen van de dosis verbeterde de slaap.

Medicijnen die de afbraak van melatonine versnellen, zijn:

carbamazepine (Tegretol®)
esomeprazol (Nexium®)
insuline
lansoprazol (Prezal®)
omeprazol (Losec®)
ritonavir (Norvir®, Kaletra®)

Er zijn ook medicijnen die de activiteit van het CYP1A2-enzym afremmen. Door gebruik van deze geneesmiddelen wordt melatonine dus trager afgebroken en ontstaat er risico op opstapeling. Daardoor kan het effect van melatonine afnemen of zelfs helemaal verdwijnen. Het slaapritme kan dan ernstig verstoord raken. In dit geval moet de dosis melatonine dus juist worden verlaagd.
Medicijnen die de afbraak van melatonine afremmen, zijn:

amiodaron (Cordarone®)
anticonceptiepil
cimetidine (Tagamet®)
ciprofloxacine (Ciproxin®)
famotidine (Pepcidin®)
fluvoxamine (Fevarin®)
moclobemide (Aurorix®)
ofloxacine (Tarivid®)
perfenazine
propafenon (Rytmonorm®)
ropinirol (Adartrel®, Requip®)
verapamil (Isoptin®, Tarca®)
Ook door gelijktijdig gebruik van grapefruitsap kan de melatoninespiegel stijgen.

De les die wij hieruit leerden is dat je bij afnemend effect van melatonine niet alleen moet denken aan opstapeling van melatonine door een onvoldoende actief CYP1A2-enzym, maar ook aan een wisselwerking (interactie) door toevoeging van een ander geneesmiddel aan melatonine. Overigens kan ook het stoppen met een van de hierboven genoemde medicijnen leiden tot het sneller of juist trager afbreken van melatonine. Door overdag je melatoninespiegel te meten kun je erachter komen wat er precies aan de hand is en wat je vervolgens moet doen. Deze zelftest kan via deze website worden aangevraagd. Behalve de uitslag krijg je dan ook een persoonlijk advies.